بین معجزه و سحر تفاوت جوهری وجود دارد و از یک سنخ نیستند، معجزه چون از قدرت خداوند متعال سرچشمه می گیرد، قابل تعلیم نیست و همراه با تحدی است. بر خلاف سحر. و علاوه بر این تفاوت های متعدد دیگری بین این دو وجود دارد.
معجزه یکی از نشانه هایی است که از سوی خداوند متعال به پیامبران الهی داده شده است، تا حقانیت ایشان برای مردم آشکار شود. متکلمان و اندیشمندان مسلمان معجزه را این گونه گفته اند: «معجزه، امر خارق العاده‌اى است كه با اراده خداى متعال از شخص مدّعى نبوت، ظاهر می‌شود و نشانه صدق ادّعاى وى است و با تحدی همراه است.» این تعریف ضمینه ساز این سوال است که بین کارهای خارق العاده‌ای که توسط ساحران و اشخاصی که با علوم غریبه آشنا هستند، چه تفاوتی با معجزه دارد؛ از این‌رو در این نوشتار تلاش می‌شود، به برخی از تفاوت‌های این دو اشاره شود.
1. معجزه برخواسته از قدرت الهی است، برخلاف سحر
تفاوت اصلی که بین معجزه و سحر وجود دارد این است که معجزه وابسته به قدرت نامحدود خداست، از این‌رو هیچگاه مغلوب نمی‌شود؛ بر خلاف کار ساحران که چون متکی بر قدرت محدود انسان است، همیشه این امکان وجود دارد که توسط سحر بالاتر مغلوب شود.[1]
2. معجزه همراه باتحدی است، بر خلاف سحر.
معجزه همراه با تحدّى (مبارزه طلبى) است يعنى معجزه گر ديگران را دعوت مى كند كه مثل آن معجزه را بياورند. و همين كه نتوانند مثل آن معجزه را بياورند و عاجز شوند دليل حقانيت آن معجزه و معجزه گر است.
3. معجزه قابل تعلیم نیست، بر خلاف سحر
سحر علمی است با موضوع، محمول و مبادی تصوری و تصديقی مشخّص و مطلبی است، فكری و قابل انتقال به ديگران؛ در حالی كه معجزه راه فكری معيّنی ندارد و از راه تعليم و تعلّم قابل انتقال به غير نيست.[2]
4. معجزه برای جامعه بشری خیر است، بر خلاف سحر
سحر ممكن است به ديگران ضرر بزند و اختلاف بين زن و شوهر ایجاد کند، همانطور كه قرآن كريم نيز به اين مطلب اشاره دارد و می‌فرماید: «فَيَتَعَلَّمُونَ مِنْهُما ما يُفَرِّقُونَ بِهِ بَيْنَ الْمَرْءِ وَ زَوْجِه[بقره/102] مردم از آن دو جادوهايى مى آموختند كه بين زن و شوهر جدايى مى انداختند.» به همین خاطر علامه طباطبائى(ره) در مورد سحر و كهانت و ... تعبير «شرور» را بكار مى برد. [3] امّا معجزه خير است و براى هدايت بشر است و اگر ضرر براى ديگران داشته باشد، نقض غرض مى شود و خلاف حكمت الهى است و لذا معجزه موجب ضرر به ديگران نيست.
5. معجزه قابل تکرار نیست، بر خلاف سحر
معجزه قابل تكرار نيست، چون اختيار آوردن آن به دست انسان نيست، بلكه به اذن خدا است. امّا سحر قابل تكرار است چون اين ساحر است كه تصميم مى گيرد آن عمل انجام شود يا نشود.
6. هدف معجزه اصلاح جامعه است، بر خلاف سحر
معجزه هدفى عالى و تربيتى دارد يعنى هدف آن اصلاح جامعه و عقايد مردم است. امّا سحر و ساحران معمولا اهداف بى ارزش و دنيائى دارند، و گاهى بى هدف هستند.[4]
7. معجزه‌گران صفات کریمه دارند، بر خلاف ساحران
تفاوت در پديده آورنده: حالات و صفات پديد آورندگان معجزه و سحر متفاوت است. معجزه گران، انبيا الهى هستند كه داراى صفات عالى انسانى مثل پاكدامنى، حق طلبى و پارسائى هستند و براى پول و ثروت و مقام و منافع شخصى كار نمى كنند. بلكه هدف آنها هدايت مردم و اصلاح جامعه است، امّا ساحران افرادى منحرف، اغفالگر و سودجو هستند، كه هرگز روى رستگارى نمى بينند.[5]
پس با توجه به نکاتی که بیان شد تفاوت بین سحر و معجزه به خوبی آشکار گردید، و مشخص شد که بین این دو تفاوت ماهوی وجود دارد؛ گرچه در ظاهر شاید شبیه یکدیگر باشند.
ــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت
[1]. الميزان، علامه طباطبایی، ناشر: اسماعيليان، سال چاپ: 1371، ج 1، ص 82.
[2]. تسنيم، جلد 5، صفحه 700.
[3]. الميزان، ج 1، ص 82.
[4]. تفسير نمونه، آیت الله مکارم شیرازی، ناشر: دار الكتب الإسلامية، سال چاپ: 1371 ه. ش، ج 8، ص 358- 359.
[5]. يكصد و هشتاد پرسش و پاسخ، آيت الله مكارم شيرازى، ناشر: دار الكتب الإسلامية، سال چاپ: 1386 ش، ص185.