چرا انسان را اشرف مخلوقات می نامند؟

پرسش: چرا انسان را اشرف مخلوقات می نامند؟

پاسخ: اشرف مخلوقات بودن انسان و برتري او بر تمام مخلوقات الهي، امري مسلّم و قطعي در آيات قرآن نيست، در عين حال، برخي از مفسّران بر آنند كه انسان اشرف بر تمام مخلوقات الهي است (1).
قرآن مجيد از كرامت و ارجمندي انسان و برتري او بر بسياري از موجودات ديگر سخن به ميان آورده(2) و فرموده است: "ما انسان را در بهترين شكل آفريده‏ايم".(3)
اما اصل كرامت انسان از دو ناحيه قابل برّرسي است:
1- كرامت ذاتي، يعني انسان از نظر ساختار وجودي و امكانات، برتري دارد، كه نشانه عنايت ويژه خداوند به نوع انسان است. انسان بر خلاف حيوان و فرشته از شهوت و عقل برخوردار است.
2- كرامت اكتسابي، يعني انسان در پرتو ايمان و عمل صالح، كمالاتي را به دست مي آورد . از جهت همين كمال اختياري است كه مي­تواند به مراتب بالاي هستي دست يابد و از فرشتگان نيز برتر شود. مقام والاي انساني نيز از طريق دست يافتن به كمال اختياري تحقق مي يابد.
انسان تنها موجودي است كه از نيروهاي مختلف، مادي و معنوي تشكيل شده و در لابه لاي تضادها مي‏تواند پرورش پيدا كند و استعداد تكامل و پيشروي نامحدود دارد. امام علي(ع) در اين باره مي‌­فرمايد: "خداوند خلق عالم را بر سه گونه آفريد: فرشتگان، حيوانات و انسان ها.
فرشتگان عقل دارند، بدون شهوت و غضب.
حيوانات مجموعه‏اي شهوت و غضب­اند و عقل ندارند. اما انسان مجموعه‏اي است از هر دو ؛ هم عقل دارد و هم شهوت و غضب ، تا كدامين غالب آيد.
اگر عقل او بر شهوتش غالب شود، از فرشتگان برتر است . اگر شهوتش بر عقلش چيره گردد، از حيوانات پست‏تر". (4)
در نتيجه شرافت انسان در آن است كه مي تواند در ميان تمايلات گوناگون و مختلف و تضادها و تعارضات دروني زمينه و بستر تعالي و رشد خود را فراهم آورده ، به سعادتي عظيم و غير قابل دسترسي ساير موجودات برسد .

پي نوشت‏ ها:
1. أطيب البيان في تفسير القرآن، ج‏14، ص 117.
2. اسراء (17) آيه 70.
3. تين (95) آيه 4.
4. تفسير نمونه، ج 12، ص 200.

برگرفته از مرکز ملی پاسخگویی به سئولات دینی