حدیث ثقلین یکی از احادیث متواتر اسلامی است که دانشمندان و علما این حدیث را از پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم نقل کرده‌اند، پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم حدیث ثقلین را در مکان‌ها و زمان‌ها و مناسبت‌های مختلفی مانند غدیر خم، منا، و عرفات بیان فرمودند که عبارت است از:«إِنِّي تَارِكٌ فِيكُمُ الثَّقَلَيْنِ كِتَابَ اللَّهِ وَ عِتْرَتِي أَهْلَ بَيْتِي ما إِنْ تَمَسَّكْتُمْ بهما لَنْ تَضلُّوا أبَداً و إنّهما لَنْ يَفْتَرِقا حَتى يَرِدا عَلَيَّ الحَوْضَ»، در این مطلب به ادامه نکات بسیار مهم حدیث ثقلین می‌پردازیم.
یکی دیگر از نکات بسیار مهم حدیث ثقلین، افضلیت و برتری اهل بیت علیهم السلام است، چرا که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در حدیث ثقلین ائمه اطهار علیهم السلام را به قرآن کریم معطوف کرده است که همین مورد دال بر این است که ائمه اطهار علیهم السلام از هرگونه گناه و خطا مصون هستند و مفسران آیات قرآن کریم و تبیین کنندگان دین اسلام و هدایت کنندگان هستند، چنانچه پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم می‌فرمایند:«أيُّهَا النّاسُ ، إنّي فَرَطُكُم وأنتُم وارِدونَ عَلَيَّ الحَوضَ . ألا وإنّي سائِلُكُم عَنِ الثَّقَلَينِ ، فَانظُروا كَيفَ تَخلُفوني فيهِما ، فَإِنَّ اللَّطيفَ الخَبيرَ نَبَّأَني أنَّهُما لَن يَفتَرِقا حَتّى يَلقَياني ، وسَأَلتُ رَبّي ذلك فَأَعطانيهِ ، ألا وإنّي قَد تَرَكتُهُما فيكُم : كِتابَ اللّه ِ وعِترَتي أهلَ بَيتي ، فَلا تَسبِقوهُم فَتَفَرَّقوا ، ولا تُقَصِّروا عَنهُم فَتَهلِكوا ، ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنكُم»[۱] «اى مردم! من جلوتر از شما مى روم و شما در كنار حوض [كوثر ]بر من وارد مى شويد ؛ آگاه باشيد كه من درباره ثقلين از شما خواهم پرسيد؛ پس بنگريد كه پس از من با آن دو چه مى كنيد؛ چه خداوند لطيف خبير مرا خبر داد كه: اين دو هرگز از يكديگر جدا نخواهند شد تا اين كه به ديدار من بيايند و من اين امر را از پروردگارم خواستم و او خواهش مرا برآورد. آگاه باشيد كه من در ميان شما اين دو را بر جاى گذاشته ام: كتاب خدا و عترت، يعنى اهل بيتم را. پس از آنان پيشى نگيريد كه دچار تفرقه و پراكندگى مى شويد و از آنان عقب نمانيد كه نابود مى شويد و به آنان چيز ياد ندهيد زيرا كه ايشان از شما داناترند.»
علاوه بر این حتی بعضی از علمای اهل سنت هم بر افضلیت ائمه اطهار علیهم السلام تاکید و تصریح کرده‌اند، از جمله این علمای اهل سنت، ابن حجر هیتمی بوده است که گفته است:« مقصود از کسانی که بر تمسک به آنان تشویق شده است، عالمان اهل بیت به کتاب خدا و سنت رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم هستند، زیرا آنان کسانی‌اند که تا قیامت از کتاب الهی جدا نخواهند شد و عبارت «ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنكُم» در روایت پیشین مؤیّد این مطلب است. آنان با این ویژگی از دیگر عالمان متمایزند، زیرا خداوند پلیدی را از آنها دور کرده و آنان را پاکیزه ساخته است و با کرامت‌های نمایان و مزایای فراوان که برخی از آنها پیش از این بیان شد به آنان شرافت داده است.»[۲]
یکی دیگر از نکات بسیار مهم حدیث ثقلین این است که یکی از شروط بسیار مهم گمراه نشدن و هدایت شدن، تمسک و پیروی به عترت و اهل بیت علیهم السلام است، چرا که در حدیث ثقلین به پیروی و تمسک از قرآن و اهل بیت علیهم السلام تاکید و تصریح شده است و ما برای تفسیر آیات قرآن و بعضی از مسائل و ابحاث دینی نیازمند به پیروی و تمسک به اهل بیت علیهم السلام هستیم، چنانچه حاکم نیشابوری از زید بن ارقم روایت کرده است که پیامبر اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در غدیر خم خطاب به مردم فرمودند:« من دو چیز را در میان شما باقی می‌گذارم که اگر از آن دو پیروی کنید هرگز گمراه نخواهید شد آن دو عبارتند از: کتاب خدا و اهل بیت من.»[۳]
حضرت علی علیه السلام پیشی گرفتن و تخطی از اهل بیت علیهم السلام را همانند پیشی گرفتن بر قرآن یا فاصله گرفتن از آن را سبب هلاکت دانسته و می‌فرمایند:«ولَقَد عَلِمَ المُستَحفِظونَ مِن أصحابِ مُحَمَّدٍ صلي الله عليه و آله أ نَّهُ قالَ : إنّي وأهلُ بَيتي مُطَهَّرونَ ، فَلا تَسبِقوهُم فَتَضِلّوا ، ولا تَتَخَلَّفوا عَنهُم فَتَزِلّوا ، ولا تُخالِفوهُم فَتَجهَلوا ، ولا تُعَلِّموهُم فَإِنَّهُم أعلَمُ مِنكُم ، هُم أعلَمُ النّاسِ كِبارًا ، وأحلَمُ النّاسِ صِغارًا»[۴] «اصحاب سرّ از اصحاب محمّد صلي الله عليه و آله مى دانند كه ايشان صلي الله عليه و آله فرموده است: من و خاندانم پاك هستيم، پس از آنها پيشى نگيريد كه گمراه شويد و از آنها عقب هم نمانيد كه بلغزيد و با آنها به مخالفت برنخيزيد كه نادانى يابيد و به آنها نياموزيد كه آنها از شما داناتر هستند، آنها داناترين مردم هستند در بزرگى و خردمندترين آنها در خردى.» بنابراین از این حدیث حضرت امام علی علیه السلام در می‌یابیم که قرآن و ائمه اطهار علیهم السلام پیشوایان بر مسلمانان هستند و قول و فعل و تقریر معصومین علیهم السلام اسباب حجت هستند و و در تمام مسائل دینی و تفسیر آیه‌های قرآن باید از اهل بیت علیهم السلام پیروی کنیم.
پی نوشت
[۱] المعجم الکبیر، سلیمان بن احمد طبرانی، جلد ۵، صفحه‌های ۱۸۶ تا ۱۸۷
[۲] الصواعق المحرقه، صفحه ۱۸۹
[۳] المستدرک علی الصحیحین، جلد ۳، صفحه ۱۱۸
[۴] تفسیر قمی، جلد ۱، صفحه ۴