با توجه به محتوای روایات ائمه معصومین(علیهم السلام) و تحقق واقعیت تاریخی غیبت چنین به دست می‌آید که؛ غیبت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به دو صورت رخ داده است، غیبت اول به نام غیبت صغری،۷۴ سال به طول می‌انجامد(۲). و غیبت دیگری به نام غیبت کبری که از زمان وفات چهارمین نآئب خاص حضرت مهدی (عج) به علی بن محمد سمری در سال ۳۲۸(ه ق) و تا به امروز ادامه یافته است. در غیبت صغرا سفیران نایبان خاص امام زمان( عجل الله تعالی فرجه الشریف) در قید حیات هستند. هسته اصلی و مرکزی نائبان و وکلای خاص حضرت را چهار نفر تشکیل می‌دهند، که این چهار نفر به عنوان باب و دروازه ورود به محضر قدسی حضرت بقیة الله الاعظم بوده اند.
بسم الله الرحمن الرحیم
نواب اربعه در غیبت صغری
غیبت و پنهان شدن از رؤیت عموم مسلمانان، رویدادی ملازم با فلسفه ولایت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به عنوان امام دوازدهم مکتب تشیع می‌باشد. از یک سو، قیام حضرت مهدی(عج) و خصوصیات یاران ایشان و جهان، هنگام ظهور و از سوی دیگر، حدود و کیفیت غیبت حضرت مهدی(عج) به صورتی مفصل در روایات ائمه معصومین (علیهم السلام) قبل از زمان تولد حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) تصریح شده است، چنانچه امام محمد باقر (علیه السلام) می فرماید((لآلمحمد غيبتان واحدة طويلة والاخرى قصيرة)).(۱). برای آل محمد(صلی الله علیه و آله) دو غیبت است، یکی غیبتی کوتاه و دیگری طولانی می باشد.
با توجه به محتوای روایات معصومین(علیهم السلام) و تحقق واقعیت تاریخی غیبت، چنین به دست می‌آید که؛ غیبت حضرت مهدی (عجل الله تعالی فرجه الشریف) به دو صورت رخ داده است، غیبت اول به نام غیبت صغری، ۷۴ سال به طول می‌انجامد(۲). و غیبت دیگری به نام غیبت کبری که از سال وفات چهارمین نائب خاص امام زمان (عج) در سال ۳۲۸(ه ق) آغاز و تا به امروز ادامه یافته است. در غیبت صغرا سفیران نایبان خاص امام زمان( عجل الله تعالی فرجه الشریف) در قید حیات هستند(۳). هسته اصلی و مرکزی نائبان و وکلای خاص حضرت را چهار نفر تشکیل می‌دهند، که این چهار نفر به عنوان باب و دروازه ورود به محضر قدسی حضرت بقیة الله الاعظم بوده اند.(۴). اولین نائب خاص امام زمان به نام عثمان بن سعید عمری که وکیلان و یاران خاص امام حسن عسکری علیه السلام نیز بود در حدود ۶ سال نیابت خاصه امام زمان را برعهده گرفت عثمان بن سعید عمری بسیار مورد وثوق امامان علی بن محمد الهادی و حسن عسکری علیهماالسلام و حضرت مهدی عجل الله تعالی فرجه الشریف بوده است و معجزات و کرامات فراوانی از او نقل شده است(۵). وی شخصی بسیار نزدیک به امام حسن عسکری بوده به گونه ای که از اخبار تولد حضرت مهدی و اتفاقات پس از آن مطلع بوده است. (۶).پس از عثمان بن سعید امری فرزند بزرگوارش به نام ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید امری به عنوان دومین نایب خاص مسئولیت ارتباط بین شیعیان و امام زمان را بر عهده گرفت، وی به مدت ۴۰ سال نیابت خاصه را بر عهده داشت و در سال ۳۰۴ و یا ۳۰۵ هجری قمری وفات یافت، سومین نائب خاص به نام ابوالقاسم حسین بن روح نوبختی بنا بر نص ابوجعفر محمد بن عثمان بن سعید امری به منصب نیابت خاصه ناحیه مقدسه تعیین گردید حسین بن روح نوبختی در مدت ۲۱ سال جانشینی در شعبان سال ۳۲۶ به رحمت خدا رفت و به نص حسین بن روح نوبختی شخصیتی بزرگوار به نام ابوالحسن علی بن محمد ثمری به عنوان چهارمین نائب خاص تعیین گردید، علی بن محمد سمری پس از دو سال نیابت خاصه در نیمه شعبان ۳۲۸ دار فانی را وداع گفت و از این تاریخ به بعد غیبت کبری آغاز گردید.(۷).
۱.مجلسی، محمد باقر، بحارالانوار، موسسةالوفاء، ج٥١، ص٣٦٥.
۲.طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، موسسه آل البیت، ج۲، ص۲۵۹.
۳.اربلی، علی بن عیسی، کشف الغمه فی معرفة الائمة، ج٢، ص٥٢٩.
۴.طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، موسسه آل البیت، ج۲، ص۲۵۹.
۵.طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، موسسه آل البیت، ج۲، ص۲۵۹؛ بحرانی، سید هاشم، مدينة معاجز الأئمة الإثني عشر و دلائل الحجج على البشر ، اهل البیت، ج۸، ص۸.
۶.صدوق، محمد بن علی، کمال الدین و تمام النعمة، ج٢، ص٤٣١_۴۳۳.
۷.طبرسی، فضل بن حسن، اعلام الوری باعلام الهدی، موسسه آل البیت، ج۲، ص۲۵۹_۲۶۰.