حدیثی که می‌گوید: «تمام مردم در روز قیامت با اینکه عریان هستند، ولی به یکدیگر نگاه نمی‌کنند»، افزون بر آنکه سند معتبر ندارد، ارتباطی با آسان‌گیری در مسئله حجاب بانوان در جامعه ندارد؛ زیرا آثار و کارکرد دو مقوله «اراده» و «غریزه جنسی» در دنیا و آخرت با یکدیگر تفاوت دارد.
برخی روشن‌فکران مسلمان برای آنکه حکم وجوب حجاب شرعی برای بانوان را نقد کرده و تغییر دهند، به کتاب‌های حدیثی شیعه مراجعه می‌کنند تا شاید آنچه که موافق نظرشان است، در آنجا پیدا کنند؛ اما غافل از آن هستند که استنباط و برداشت حکم شرعی نیازمند بررسی دقیق مجموعه احادیث است و نه برداشت گزینشی از احادیث.
در برخی منابع شیعه گزارش شده که خاتم‌الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله در توصیف وضعیت مردم در روز قیامت، به حضرت زهرا علیهاالسلام فرمودند: «تمام مردم در روز قیامت، عریان و بی‌لباس محشور می‌شوند». از آنجا که عریان بودن مخصوصا برای بانویی عفیفه مثل حضرت زهرا علیهاالسلام غیر قابل تصور است، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌وآله در ادامه فرمودند: «نگران نگاه دیگران نباش؛ زیرا سختی‌های روز قیامت آن‌چنان زیاد و دردناک است که کسی در اندیشه نگاه به دیگری نیست». با این حال حضرت زهرا علیهاالسلام همچنان نگران بودند که جبرئیل نازل شده و از سوی خداوند وعده داد که در روز قیامت، دو حُلّه بهشتی به آن بانوی گرامی داده خواهد شد.[1]
برداشت نادرستی که از این روایت شده آن است که همانگونه که مردم در روز قیامت لخت و عریان هستند و بدون آنکه پوششی داشته باشند، توجهی به یکدیگر ندارند، پس می‌توان همین شرایط را در زندگی دنیایی و در جامعه مسلمانان اجرایی کرد. اگر مردان بتوانند نگاه خود را مدیریت کنند تا زنان آزار نبینند، لزومی ندارد بانوان برای حضور در جامعه از پوشش کامل استفاده کنند.
در پاسخ به این برداشت نادرست و غلط به چند نکته اشاره می‌شود:
الف- این حدیث در منابع کهن شیعه نیامده است؛ هرچند شبیه به همین حدیث در منابع معتبر حدیثی شیعه گزارش شده، با این تفاوت که گفت‌وگو میان خاتم‌الانبیاء صلی‌الله‌علیه‌وآله و جناب فاطمه‌بنت‌اسد علیهاالسلام است. به هر حال، هر دو حدیث از نظر سند، ضعیف هستند و راویان آن، یا شیعه نبودند و یا آنکه مورد اعتماد نیستند.[2]
ب- با چشم‌پوشی از سند حدیث مزبور، آن را نمی‌توان به سادگی پذیرفت؛ زیرا روایات بسیار زیاد و معتبری در منابع حدیثی شیعه پیرامون اهمیت کفن برای میت نقل شده و اهل‌بیت علیهم‌السلام به صراحت فرموده‌اند: «پیش از آنکه از دنیا بروید، برای خود بهترین کفن را تهیه کنید؛ زیرا که در روز قیامت با همین کفن‌ها محشور می‌شوید».[3] پس مسلمانان در روز قیامت عریان و لخت نیستند.
جالب آنکه در منابع اهل‌تسنن این جمله از پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌وآله گزارش شده که فرمود: «تمام مردم در روز قیامت، عریان هستند»،[4] بنابراین حتی با فرض پذیرش حدیث مزبور، باید آن را به صورت تقیه‌ای معنا کرد؛ یعنی اهل‌بیت علیهم‌السلام در شرایط اضطرار و ترس از دشمن چنین حدیثی را گزارش کردند.[5]
ج- مهم‌ترین اشکال بر برداشت غلطی که از این حدیث شده، آن است که نباید دو مقوله «اراده» و «غریزه جنسی» انسان در دنیا را با آخرت مقایسه کرد.[6] بر اساس تعالیم اسلام، دنیا محلی است که انسان می‌تواند بر اساس اختیار و اراده خویش، مسیر صحیح را پیدا کند و برای آخرت توشه جمع کند و آخرت جایی است که آثار و ثمرات اختیار انسان در دنیا آشکار می‌شود. اما پس از آنکه دست انسان از دنیا کوتاه شود، همان اراده و اختیاری که انسان در دنیا داشته، در آخرت نخواهد داشت تا اینکه بخواهد آزادانه کاری کند.[7]
حتی اگر این حدیث معتبر باشد، مفهومش آن است که انسان‌ها در روز قیامت عریان هستند و در این حالت به یکدیگر نگاه نمی‌کنند، زیرا غریزه جنسی و قدرت شهوت به معنایی که در دنیا کاربرد دارد، در آنها وجود ندارد؛ در حالی‌که در دنیا، تمام توان و قدرت یک انسان عادی، دارای فعالیت می‌باشد. توده و عوام مردم به سختی می‌توانند غرایز خود را مدیریت کنند و شهوت انسانی که بیمار نیست، با نگاه به جنس مخالف، تحریک می‌شود.
بنابراین پیشنهاد اسلام برای تمام بانوان جهان آن است که برای حضور در جامعه، پوششی را انتخاب کنند که باعث طغیان غرایز جنسی مردان نشود و از سلامت روانی همه محافظت گردد.
پی‌نوشت:
[1]. اربلّی، علی، كشف الغمة، ج1، ص497-496، نشر بنی‌هاشمی.
[2]. کلینی، محمد، الكافي، ج1، ص453، اسلامیة.
[3]. حر عاملی، حسن، وسائل الشيعة، ج3، ص40، آل‌البیت علیهم‌السلام.
[4]. نسائی، احمد، سنن النسائی، ص232، بیت الافکار.
[5]. مجلسی، محمدباقر، مرآة العقول، ج5، ص279، اسلامیة.
[6]. حسینی همدانی، سید محمد، درخشان پرتوى از اصول كافى، ج5، ص123، چاپخانه علميه قم.
[7]. طباطبایی، محمدحسین، الميزان، ج11، ص14-13، اعلمی.