سفر آیتالله ابراهیم رئیسی به پاکستان را میتوان یک رویداد تعیینکننده در فضای مناسبات منطقهای دانست که برخی بازیگران خارجی همچون آمریکا تلاش دارند، بار دیگر پس از عملیات وعده صادق، موجی از ایرانهراسی را ایجاد و رهبری کنند.
در کنار چندجانبهگرایی، یکی از مهمترین تحولات نوظهور در دنیای معاصر، افزایش توجه به سیاست همسایگی است که در دور جدید تعاملات جهانی مورد توجه قرار گرفته است. شاید بتوان اتحادیه اروپا را پیشگام در پیریزی و فعالسازی این سیاست دانست؛ چراکه اتحادیه اروپا یکی از بهترین نمونههای سیاست همسایگی در دوران کنونی محسوب میشود.
این رویکرد اروپا را میتوان واکنشی به سیاستهای یکطرفه آمریکا دانست که با ادعای سلطه هژمونی آمریکایی، خواهان همراهی کامل سران کشورهای اروپایی با سیاستهای توسعهطلبانه واشنگتن بود. هر چقدر آمریکا دنیا را به صورت یک دهکده جهانی میبیند که در آن همسایگان این کشور از هیچ اولویت و برتری نسبت به متحدان دیرینه واشنگتن برخوردار نیستند، برعکس آن اروپای آزاد، این قاره را باغ سبزی میداند که کشورهای مختلف اروپایی باید در کنار هم از آن حفاظت کنند.
اما در آسیا باید جمهوری اسلامی ایران را جزو پیشگامان سیاست همسایگی دانست. ایران به ویژه پس از پیروزی انقلاب اسلامی، با تمرکز بر مسائل منطقه و حل بنیادین مشکلات امنیتی و سیاسی در خاورمیانه، افقی دستیافتنی از یک منطقه باثبات و بدون دخالت نیروهای بیگانه را برای خود ترسیم کرده است. آرزویی که هرچند در برخی مواقع، دچار تلاطمات رقابتهای منطقهای شده است و موانع جدی از سوی بازیگران فرامنطقهای ایجاد شده است؛ اما هر روز امید دست یافتن به آن بیشتر میشود.
در واقع علیرغم اینکه محیط همسایگی ایران به خاطر کثرت تعداد قابلتوجه متغیرهای سیاسی، امنیتی و اقتصادی، وضعیتی ناهمگون دارد و به خاطر همین تنوع و تکثر محیط همسایگی، امکان پمپاژ چالش توسط عوامل دخالتگر وجود دارد؛ اما به همین میزان نیز میتوان به دید فرصت به آن نگریست.
سفر دکتر ابراهیم رئیسی به پاکستان را در مقطع کنونی میتوان یک یادآوری مهم برای سیاست راهبردی ایران برای اهتمام به همسایگان دانست؛ چراکه طی ماههای گذشته و شرایط پرالتهاب منطقه، روابط گرم و دوستانه ایران با همسایگان نیازمند به نمایش گذاشتن دوباره بود، به ویژه پس از عملیات وعده صادق و حمله موشکی ایران به اسرائیل که آمریکا برای به انحراف کشاندن آن به ایرانهراسی روی آورده و تلاش میکرد همسایگان ایران را از سرنوشتی مشابه با اسرائیل، بیم و هراس دهد.
اکنون دولت آقای رئیسی که نخستین دولتی در ایران محسوب میشود که در دوران مسئولیت آن، به خاک اسرائیل یورش برده میشود، تلاش دارد بار دیگر با ادغام جغرافیای حساس منطقه و سیاست هوشمندانه خارجی، بیشترین استفاده و بهره را از اقتدار به دست آمده، دریافت کند.
در این میان اسلامآباد به دلیل اینکه یکی از پرجمعیتترین کشورهای منطقه و تنها قدرت اتمی جهان اسلام است و در مقابله با اسرائیل، سیاستی نزدیک به تهران دارد، میتوانست بهترین گزینه برای فردای حمله به اسرائیل از سوی ایران باشد؛ گزینه مناسبی که سطح استقبال سران و مردم پاکستان میتواند یک وزنه مهارکننده برای موج جدید ایرانهراسی باشد.