سلطه‌پذیری علاوه بر مزایایی که دارد، مشکلاتی را نیز به همراه خواهد آورد؛ از جمله: مشکلات جسمی، روانی، هیجانی و حقارت‌های درونی.
افراد سلطه‌پذیر در فرهنگ‌های مختلف به عنوان انسان خوب و متین شناخته می‌شوند؛ افرادی که کمترین آزار و اذیت را برای دیگران دارند. رها کردن این رفتار سلطه‌پذیرانه برای عده‌ای از انسان‌ها، دشوار است؛ زیرا برای آنها منافع بسیاری به همراه دارد؛ از جمله: کنترل دیگران و فرار از بار مسئولیت، مورد حمایت قرار گرفتن از جانب اطرافیان و ستایش شدن از طرف دیگران. با وجود این منافع برای افراد سلطه‌پذیر، اما مشکلات بزرگی نیز همراه این رفتار بروز خواهد کرد.
معایب سلطه‌پذیر بودن
برای این رفتار به چند عیب و مشکل می‌توان اشاره کرد:
1. زندگی پژمرده: افراد سلطه‌پذیر به دلیل آنکه فعالیت آزادی ندارند و تسلیم خواسته‌های دیگران هستند و مسیر زندگی‌شان توسط اطرافیان تعیین می‌شود، زندگی پژمرده‌ای دارند. آنها خلق شده‌اند تا از زندگی منحصر به فرد خود لذت ببرد؛ ولی تمام عمر خود را به برآورده کردن نیازها و دستورات دیگران پرداخته‌اند.
2. نابودی احساسات: دومین مشکل بزرگ سلطه‌پذیر بودن، نابودی احساسات، عشق و علاقه است. آنان می‌کوشند حتی از کسانی که به آنها عشق و علاقه هم ندارند، پیروی کنند و دستوراتشان را انجام دهند. این رفتار، رفته‌رفته حس تنفر را در این افراد به وجود می‌آورد؛ زیرا برای نگه داشتن دیگران، دائم خشم درونی‌شان را سرکوب می‌کنند. همچنین آنان حس ازخودگذشتگی بیش از حدی، از خود بروز می‌دهند که باعث آزردگی و رنجششان می‌شود. جرج برنارد شاو می‌گوید: «اگر رابطه را با قربانی کردن خویش برای کسانی که دوستشان دارید، شروع کنید، آن را با تنفر از کسانی که خود را برایشان قربانی کرده‌اید، به پایان خواهید برد».
3. از دست دادن عشق دیگری: علاوه بر این موارد، افراد سلطه‌گر نیز علاقه خود را به او از دست می‌دهند؛ زیرا از آنکه نیازهایشان توسط فرد سلطه‌پذیر بدون کم و کاست برآورده می‌شود، احساس گناه می‌کنند، حس ترحم و ناراحتی به آنان دست می‌دهد و در نتیجه حس تنفر از افراد سلطه‌پذیر سراغشان می‌آید و به دنبال فرد دیگری خواهند رفت و افراد سلطه‌پذیر را در تنهایی خود، رها خواهند کرد.
4. ناتوانی در کنترل هیجانات: افراد سلطه‌پذیر در ابراز و کنترل هیجانات ناتوان هستند. هنگامی که آنها خشم و سایر هیجانات درونی خودشان را سرکوب می‌کنند، محبتشان نیز منکوب می‌شود. در این شرایط ممکن است احساسات و هیجانات منفی آنها به صورت غیر مستقیم بروز کند؛ مانند آنکه به تمسخر، توهین و غیبت از دیگران بپردازند. همچنین در گفتگوهایشان کلمات طعنه‌آمیز به اطرافیان بگویند و برای نگه داشتن دیگران به راحتی دورغگویی کنند. ازاین‌رو رسول خدا صلى‌الله‌عليه‌وآله می‌فرماید: «لايَكذِبُ الكاذِبُ إلاّ مِن مَهانَةٍ فى نَفسِهِ»؛[1] «دروغگو، دروغ نمی‌گوید مگر به سبب حقارت و پستى‌ای كه در درون اوست».
5. بیماری جسمی: گاهی برخی از بیمارهای جسمی مانند سردردهای میگرنی، التهابات پوستی، افزایش فشارخون و خستگی مزمن، از عارضه‌های رفتار مداوم سلطه‌پذیرانه شمرده می‌شود. این رفتار می‌تواند مشکلات روان‌شناختی مانند عزت نفس پایین، اضطراب بالا و افسردگی و در بدترین حالت، خودکشی را نیز به همراه داشته باشد.[2]
در تمام دوران زندگی فرد سلطه‌پذیر، نمایش غم‌انگیز اطاعت و پیروی از دیگران به قیمت چشم پوشیدن از زندگی خود دیده می‌شود که نتیجه‌ای جز سرافکندگی و ناکامی برای وی به ارمغان نخواهد آورد. برای رسیدن به حس لذت‌بخش اطاعت و رسیدن به خوشبختی فقط باید از خداوند متعال پیروی کرد و سلطه او را در تمام زندگی پذیرفت؛ چنان‌که امیرالمؤمنین علی علیه‌السلام می‌فرماید: «أطِعِ اللّه في جَميعِ اُمورِكَ؛ فإنَّ طاعَةَ اللّه فاضِلَةٌ على ما سِواها»؛[3] «در همه كارهايت فرمانبردار خدا باش؛ زيرا كه فرمانبری از خدا بر هر چيز ديگرى برترى دارد».
پی‌نوشت:
[1]. علامه مجلسی، محمدتقی، بحارالأنوار، دار إحياء التراث العربي، 1368ش، ج69، ص۲۶۲.
[2]. برگرفته از: رابرت بولتون، روانشناسی روابط انسانی، فصل دوم، چاپ دهم، انتشارات رشد، 1397، ص190-192.
[3]. تمیمی آمدی، عبدالواحد، غررالحکم، دارالکتاب الإسلامی، 1410 ق، ص۱۴۲.