بر اساس برخی آیات قرآن، حکومت جهانی امام زمان علیه‌السلام بر اساس سه آموزه مهم اقامه نماز، پرداخت زکات و امر به معروف و نهی از منکر استوار است.
هر حکومت برای اینکه پایدار بماند و از هرج و مرج بکاهد، نیازمند یک اساسنامه و یا قوانین کلی است که حاکمیت خویش را بر اساس آن بنا کند.
بی‌شک در زمان ظهور امام زمان علیه‌السلام، تمام آموزه‌هایی که در طول دوران غیبت از میان مردم رخت بسته بود و یا کم‌رنگ شده بود، احیاء و اجرا خواهد شد، تاآنجاکه برخی آن را دین و آیین جدید می‌پندارند.[1]
تحقق امور سه‌گانه هنگام ظهور
خدای مهربان در قرآن کریم درباره ظهور می‌فرماید: «الَّذينَ إِنْ مَكَّنَّاهُمْ فِي الْأَرْضِ أَقامُوا الصَّلاةَ وَ آتَوُا الزَّكاةَ وَ أَمَرُوا بِالْمَعْرُوفِ وَ نَهَوْا عَنِ الْمُنْكَرِ وَ لِلَّهِ عاقِبَةُ الْأُمُور»؛[2] «همان کسانی که اگر در زمین به آن‌ها قدرت بخشیم، نماز را برپا می‌دارند و زکات می‌دهند و امر به معروف و نهی از منکر می‌کنند و پایان همه کارها از آن خداست».
ابی‌خلیفه می‌گوید: من همراه با ابوعبیده بودم که از امام باقر علیه‌السلام درباره چگونگی شناخت امام زمان علیه‌السلام سؤال کردیم، حضرت بعد از اشاره به آیه فوق فرمود: «إِذَا رَأَيْتَ هَذَا الرَّجُلَ [في رجل] مِنَّا فَاتَّبِعْهُ فَإِنَّهُ هُوَ صَاحِبُه»؛[3] «هنگامی که این صفات[صفاتی که در آیه آمده] را در مردی از ما دیدی، پس از او پیروی کن که او صاحب امر ظهور است».
امام زمان علیه‌السلام نیز هنگام ظهور، بعد از قرائت آیه فوق، خطاب به مردم می‌فرماید: «نَحْنُ الَّذِينَ وَعَدَكُمُ اللَّهُ فِي كِتَابِه»؛[4] «ما همان کسانی هستیم که خدا در قرآن وعده داده است».
پایه‌های حکومت هنگام ظهور
قرآن کریم در این آیه، حکومت امام زمان علیه‌السلام را بر سه مبنای اساسی تعریف می‌کند:
یک. اقامه نماز
نماز، یکی از مهم‌ترین ارکان دین است و اسلام سفارش زیادی به اقامه آن دارد، تا جایی که پذیرش تمام اعمال به قبولی نماز وابسته شده است.[5] بی‌شک مراد، نمازی است که همراه با پذیرش ولایت بلافصل امیرالمؤمنین علیه‌السلام باشد؛ زیرا بر اساس برخی روایات، اقامه واقعی نماز به برپایی ولایت امیرالمؤمنین علیه‌السلام گره خورده است: «فَمَنْ أَقَامَ وَلَايَتِي فَقَدْ أَقَامَ الصَّلَاةَ وَ إِقَامَةُ وَلَايَتِي صَعْبٌ مُسْتَصْعَب»؛[6] «پس کسی که ولایت من را برپا کرد، پس اقامه نماز کرده است و اقامه ولایت من، سخت و دشوار است».
آری! اقامه عمومی چنین نمازی با این خصوصیت در دوران غیبت بسیار سخت و دشوار خواهد بود؛ ولی در زمان ظهور شاهد آن خواهیم بود.
دو. پرداخت زکات
بی‌شک، پشتوانه اقتصادی، لازمه هر حکومتی برای پایدار ماندن است. اسلام با دوراندیشی بسیار زیبا، پرداخت زکات را برای هر انسانی واجب کرده است تا به این وسیله علاوه بر اینکه فقرا و نیازمندان، از آن بهره‌مند می‌شوند، ارتباط انسان را با جامعه و اطرافیان خویش را نیز مستحکم می‌کند.
قرآن کریم پرداخت زکات را باعث استواری و قوام پایه‌های امور اجتماعی می‌داند؛[7] علاوه بر اینکه پرداخت زکات، آثار فردی، اجتماعی و... فراوانی دارد.
سه. امربه‌معروف و نهی‌ازمنکر
فریضه امربه‌معروف و نهی از منکر از مهم‌ترین آموزه‌ها برای قوام اجتماع بشری بر پایه دین است و اجرا شدن آن مساوی با استحکام اسلام خواهد شد.
این فریضه الهی مصادیق و مراتب زیادی دارد که انسان ملزم به رعایت آن است. بی‌شک بارزترین و روشن‌ترین مصداق «معروف» ولایت اهل‌بیت علیهم‌السلام است.
امام باقر علیه‌السلام یکی از مصادیق «منکر» را کسی می‌داند که فضائل امام را نپذیرد و آن‌ها را انکار کند: «الْمُنْكَرُ مَنْ أَنْكَرَ فَضْلَ الْإِمَامِ»؛[8] «منکر، کسی است که فضلیت امام را انکار کند».
حضرت زهرا سلام‌الله‌علیها فرمود: «اِمامَتَنا اَماناً لِلْفُرْقَةِ»؛[9] «امامت ما امان از هر گونه تفرقه و پراکندگی است»، پس در پرتو ولایت امام است که بساط هرگونه اختلاف و تفرقه برچیده می‌شود و مردم با دوری از هرگونه گناه و غفلت در راه مستقیم هدایت قرار می‌گیرند.
پی‌نوشت:
[1]. نعمانی، ابی‌زینب، الغیبة، نشر صدوق، ص231.
[2]. حج: 41.
[3]. کوفی، فرات‌بن ابراهیم، تفسیرفرات، وزارت ارشاد، ص274.
[4]. حسکانی، عبیدالله، شواهدالتنزیل، وزارت ارشاد، ج1، ص523.
[5]. کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، اسلامیه، ج3، ص268.
[6]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیاءالتراث، ج26، ص2.
[7]. طباطبایی، محمدحسین، المیزان، اسماعیلیان، ج20، ص339.
[8]. کلینی، محمدبن یعقوب، کافی، اسلامیه، ج1، ص429.
[9]. مجلسی، محمدباقر، بحارالانوار، داراحیاءالتراث، ج29، ص223.