اسامة بن زید و کناره‌گیری از یاری حق

«اسامة بن زید» از صحابه مشهور رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله بود. پدر او زید بن حارثه پسرخوانده و بنده آزادشده خاتم انبیا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله و مادر او نیز ام‌ایمن کنیز آزادشده اشرف مخلوقات بود. شاید بتوان مشهورترین حادثه زندگی او را انتصابش به فرماندهی لشکری برای نبرد با رومیان دانست. سن کم و سابقه بردگی والدین اسامة بهانه‌ای برای برخی شیطان‌صفتان شد تا از همراهی سپاه او خودداری کنند و برای غصب خلافت نقشه بکشند و تا ابد مهر لعن و نفرین پیامبر اسلام صلی‌الله‌علیه‌و‎‌آله را بر پیشانی داشته باشند. هرچند اسامة شجاعت و جنگاوری فراوان داشت و پدر و مادرش محبوب دل اشرف کائنات و از بهشتیان بودند؛ اما به دلیل روحیات ویژه، طمع در مال دنیا و بدگمانی غیرمعمولی که داشته بارها دچار لغزش و انحراف شد. در زمان حیات رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله در مسیر بازگشت از یکی از جنگ‌ها شخصی که اظهار اسلام کرد و کلمه توحید را به زبان آورد به قتل رساند و بدین سبب آیه «لاَ تَقُولُواْ لِمَنْ أَلْقَى إِلَيْكُمُ السَّلاَمَ لَسْتَ مُؤْمِنًا تَبْتَغُونَ عَرَضَ الْحَيَاةِ الدُّنْيَا»؛[1] «به كسى كه نزد شما [اظهار] اسلام مى‌كند؛ مگوييد: «تو مؤمن نيستى» [تا بدين بهانه‌] متاع زندگى دنيا را بجوييد» نازل شد.[2]

امیرالمؤمنین علیه‌السلام مدار حق و باطل
برخی افراد ناآگاه نسبت به شأن صحابه و جایگاه آنان، تلاش می‌کنند همراهی نکردن اسامة بن زید با اول مظلوم عالَم در جنگ صفین را دلیلی بر باطل بودن جنگ بین معاویه و امیرالمؤمنین علیه‌السلام قلمداد کنند. حقیقت این است که اسامة در جریان صفین و بعد از آن در جنگ جمل خود را کنار کشید و از همراهی با جانشین برحق رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‎‌آله سر باز زد؛ اما این اشتباه اسامة نه‌ تنها لطمه‌ای بر حقانیت و عظمت شأن آن حضرت وارد نمی‌کند؛ بلکه برگ دیگری از بی‌بصیرتی و کارهای غلط اسامة را بر مورخان حقیقت‌جو می‌گشاید.

کم نبودند صحابه‌هایی که در دفاع از حق امیرالمؤمنین علیه‌السلام اهمال و اشتباهات بزرگی مرتکب شدند. اسامة نیز در مواضعی حساس، یاور حقیقت نبود و این مسئله امری بدیع و غیرقابل‌باور نیست.

پی‌نوشت:
[1]. نساء: 94.
[2]. الواقدی، ابن‌سعد، الطبقات الکبری، چاپ اول، دارالکتب العلمیة، 1410ق، ج2، ص91.