گناهکاران از نظر نحوه ارتکابشان به گناه

مقدمه: گناهکاران در نحوه ارتکابشان به سیئات و معاصی به سه دسته تقسیم می‌شوند، دسته اول کسانی هستند که خودشان اهل گناه نیستند اما در مقابل گناه گناهکاران سکوت می‌کنند و آنان را از ارتکاب به آنها باز نمی‌دارند. دسته دوم کسانی هستند که گناه می‌کنند اما ارتکابشان به سیئات و معاصی علنی نیست بلکه در خلوت خود به انجام گناهان می‌پردازند. اما دسته سوم که بدترین نوع از گناهکاران هستند، کسانی هستند که نه تنها در خلوت بلکه در جلوتشان نیز به انجام گناهان می‌پردازند، یعنی ارتکابشان به گناهان را در جامعه و در منظر عموم مردم علنی می‌کنند. 

صرف دوری از ارتکاب به گناهان کافی نیست، بلکه باید از ارتکاب به سیئات و معاصی بیزاری جست و این بیزاری از گناهان مسلماً خود را از طریق بازداشتن گناهکاران از ارتکاب به گناه در جامعه نشان می‌دهد. در غیر این صورت باید منتظر عذاب‌های الهی بود که در صورت به وقوع پیوستنش، تر و خشک و گناهکار و بی‌گناه را در جامعه با هم خواهد سوزاند، چنانچه نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این مورد می‌فرمایند:«إنّ اللّه َ لا يُعَذِّبُ العامَّةَ بِعَمَلِ الخاصَّةِ حتّى يَرَوُا المُنكَرَ بينَ ظَهرانيهِم و هُم قادِرُونَ على أن يُنكِروهُ ، فإذا فَعَلُوا ذلكَ عَذَّبَ اللّه ُ العامَّةَ و الخاصَّةَ»[۱] «خداوند عموم مردم را به كيفر گناه عدّه اى خاص عذاب نمى دهد، مگر آن كه زشت كارى را در ميان خود ببينند و بتوانند از آن جلوگيرى كنند و نكنند. در اين صورت ، خداوند عام و خاصّ را عذاب مى كند». 

اینجاست که اهمیت امر به معروف و نهی از منکر در جامعه اسلامی، لزوم وجودش را به خوبی نشان می‌دهد، بنابراین نباید در مقابل گناه گناهکاران که در جامعه به صورت علنی می‌شود سکوت کرد و باید از طریق امر به معروف و نهی از منکر آنان را از ارتکاب به گناهان بازداشت تا جامعه اسلامی را از وقوع بلایای الهی حفظ کرد. 

دسته دوم از گناهکاران افرادی هستند که در خلوتشان مرتکب به انجام گناهان می‌شوند اما در جلوت و منظر عموم جامعه، حیا می‌ورزند و از انجام آن خودداری می‌کنند، این دسته از گناهان نیز مورد عقوبت‌های دنیوی و اخروی قرار می‌گیرد، چرا که خداوند متعال ناظرانی را بر تمامی کردارها و رفتارهای انسان قرار داده است، بنابراین نمی‌توان از این ناظران که در صدر آنها خود خداوند متعال است، گناهان را پنهان کرد، به تعبیر حضرت امام خمینی رحمت الله علیه، عالمی که ما در آن زندگی می‌کنیم در محضر خداوند متعال است، پس در محضر خداوند متعال نباید مرتکب به گناهان شد، مولای متقیان حضرت امام علی علیه السلام در این مورد می‌فرمایند:«إِنَّ اللَّهَ سُبْحَانَهُ وَ تَعَالَى لَا يَخْفَى عَلَيْهِ مَا الْعِبَادُ مُقْتَرِفُونَ فِي لَيْلِهِمْ وَ نَهَارِهِمْ، لَطُفَ بِهِ خُبْراً وَ أَحَاطَ بِهِ عِلْماً؛ أَعْضَاؤُكُمْ شُهُودُهُ وَ جَوَارِحُكُمْ جُنُودُهُ وَ ضَمَائِرُكُمْ عُيُونُهُ وَ خَلَوَاتُكُمْ عِيَانُه»[۲]«خداوند منزّه و متعال آنچه را که بندگان در شب و روز انجام مى دهند بر او پوشيده نيست، به طور دقيق از اعمال آنها آگاه است و با علم بى پايانش به آنها احاطه دارد، اعضاى شما گواهان، و اندام شما سپاهيان او و ضمير و وجدانتان جاسوسان وى هستند، و خلوتگاههاى شما در برابر او آشکار و عيان است». 

اما دسته سوم از گناهکاران که بدترین نوع از گناهکاران محسوب می‌شوند، کسانی هستند که نه تنها در خلوتشان مرتکب به گناهان می‌شوند، بلکه در جلوت و در منظر عموم مردم نیز مرتکب گناهانشان می‌شوند و با این کارشان موجب ترویج گناهان در جامعه می‌شوند و هیچ گونه حیایی از مردم ندارند! کسانی که از آحاد مردم در ارتکابشان به سیئات و معاصی حیا نمی‌کنند، پس به طریق اولی از خداوند متعال و شاهدان و ناظران او نیز حیا نمی‌کنند، چنانچه مولای متقیان حضرت امام علی علیه السلام در این مورد می‌فرمایند:«مَن لَم يَسْتَحيِ مِن النّاسِ لَم يَسْتَحيِ مِن اللَّهِ سبحانَهُ»[۳]«کسی که از مردم حیا نمی‌کند از خداوند متعال نیز حیا نمی‌کند». 

این دسته از گناهکاران با علنی کردن ارتکابشان به سیئات و معاصی، موجب فراگیر شدن و ترویج گناهان در جامعه می‌شوند که باید با اجرایی کردن امر به معروف و نهی از منکر آنان را از ارتکاب به گناهان در سطح جامعه بازداشت. 

نتیجه‌گیری: به طور کلی گناهکاران بر سه دسته تقسیم می‌شوند: دسته اول آن دسته از گناهکارانی هستند که اگرچه خودشان مرتکب به گناهان نمی‌شوند اما در مقابل گناه گناهکاران سکوت می‌کنند و آنان را از ارتکاب به گناهان باز نمی‌دارند، که وظیفه آنان این است که با اجرای امر به معروف و نهی از منکر گناهکاران را از ارتکابشان به گناه باز دارند، در غیر این صورت و با فراگیر شدن گناهان در جامعه، باید منتظر عذاب‌های الهی باشند که در صورت وقوعشان تر و خشک و گناهکار و غیر گناهکار را در جامعه با هم خواهد سوزاند. دسته دوم از گناهکاران کسانی هستند که در خلوت و به صورت پنهانی به ارتکاب گناهان می‌پردازند اما در جلوت و در منظر عموم مردم و در سطح جامعه به خاطر حیا ورزی‌شان از ارتکاب به گناهان صرف نظر می‌کنند، که باید این نکته بسیار مهم را در نظر داشت که خداوند متعال شاهدان و ناظرانی را بر تمامی رفتارها و کردارهای انسان قرار داده است که در صدر آن شاهدان و ناظران، ذات مقدس اوست، بنابراین نمی‌توان گناهی را از خداوند متعال پنهان کرد. اما دسته سوم از گناهکاران که بدترین نوع از گناهکاران هستند، کسانی هستند که نه تنها در خلوتشان بلکه در جلوت و در منظر عموم جامعه نیز از ارتکابشان به گناهان ابایی نمی‌کنند و این دسته از افراد با علنی کردن گناهانشان موجب فراگیر شدن و ترویج انجام به گناهان می‌شوند که باید با اجرا کردن امر به معروف و نهی از منکر با این دسته از گناهکاران مبارزه کرد و آنان را از ارتکاب به گناهان بازداشت. 

پی نوشت

[۱] احیاء العلوم، محمد بن محمد غزالی، جلد ۷، صفحه ۸

[۲] نهج البلاغه، خطبه ۱۹۹

[۳] نهج الفصاحه، ابوالقاسم پاینده، صفحه ۷۴۵