انسان‌های مادی‌گرا و خداناباور که همه چیز این دنیا را تنها در کالبدهای جسمانی می‌بینند بر این باور اشتباه هستند که انسان‌ها پس از مرگ تمام می‌شوند و از آنجا که تمام وجود انسان را تنها در کالبد جسمانی‌شان می‌بینند اینگونه می‌پندارند که انسان‌ها پس از مرگ تجزیه می‌شوند و به خاک برمی‌گردند فلذا هرگونه گفت و گو با اموات را کاری مسخره و عبث می‌پندارند!
مقدمه: آموزه‌های شریعت مقدس اسلام همواره تاکید بر این دارند که انسان‌ها پس از مرگشان تمام نمی‌شوند بلکه تنها حقیقتشان که روح است از کالبد جسمانی دنیوی به عالم دیگر منتقل می‌گردد. و پس از انتقال روحشان از دنیا به عالم دیگر نه تنها حیاتشان تمام نمی‌شود بلکه قوی‌تر نیز می‌شود! و این حیات ادامه پیدا می‌کند تا زمانی که روز قیامت فرا برسد.
آن چیست که مابین مرگ انسان‌ها در دنیا و برانگیخته شدنشان در روز رستاخیز فاصله می‌اندازد، حیات برزخی انسان‌ها است، بنابراین هر انسانی که به آموزه‌های شریعت مقدس اسلام پایبند باشد هیچ وقت مرگ را نقطه پایان حیات انسان‌ها نمی‌پندارد، چنانچه خداوند متعال در قرآن کریم صراحتاً به حیات برزخی انسان‌ها که پس از مرگ فراروی انسان‌ها قرار می‌گیرد تا روزی که در روز قیامت برانگیخته می‌شوند اشاره می‌کند و می‌فرماید: «وَمِنْ وَرَائِهِمْ بَرْزَخٌ إِلَىٰ يَوْمِ يُبْعَثُونَ» [۱] «و پشت سر آنان برزخی است تا روزی که برانگیخته شوند!».
بنابراین وقتی که انسان‌ها حقیقتشان که روحشان است زنده است و جریان دارد، پس چرا گفتگو با آنها باید محال باشد؟ مسلماً اینگونه افراد که گفت و گو با اموات را کاری محال و عبث می‌پندارند درک درستی نسبت به حیات برزخی و آیات و روایاتی که صراحتاً به حیات برزخی که مابین حیات دنیوی و روز رستاخیز فاصله می‌اندازد ندارند. خداوند متعال در قرآن کریم آیاتی را بیان فرموده است که صراحتاً در مقام بیان گفت و گو با اموات و شنیدن گفتگوهایی که ما با آنها انجام می‌دهیم هستند! از جمله آنها حضرت صالح نبی علیه السلام است که پس از اینکه قوم او به معجزه آن حضرت ایمان نیاوردند و از دستورات خداوند متعال سرپیچی نمودند عذاب الهی که زلزله بود به سوی آنان نازل شد و همگی مُردند، و با وجود اینکه مرده بودند حضرت صالح نبی علیه السلام به آنان فرمود که من شما را نصیحت کردم اما شما به نصیحت‌های من گوش ندادید برای معجزه من ایمان نیاوردید و در نتیجه به عذاب الهی دچار شدید، چنانچه خداوند متعال در قرآن کریم می‌فرماید: «فَأَخَذَتْهُمُ الرَّجْفَةُ فَأَصْبَحُوا فِي دَارِهِمْ جَاثِمِينَ، فَتَوَلَّىٰ عَنْهُمْ وَقَالَ يَا قَوْمِ لَقَدْ أَبْلَغْتُكُمْ رِسَالَةَ رَبِّي وَنَصَحْتُ لَكُمْ وَلَٰكِنْ لَا تُحِبُّونَ النَّاصِحِينَ» [۲] «سرانجام زمین لرزه آنها را فرا گرفت؛ و صبحگاهان، (تنها) جسم بی‌جانشان در خانه‌هاشان باقی مانده بود. (صالح) از آنها روی برتافت؛ و گفت: «ای قوم! من رسالت پروردگارم را به شما ابلاغ کردم، و شرط خیرخواهی را انجام دادم، ولی (چه کنم که) شما خیرخواهان را دوست ندارید!».
در روایات گوناگونی نیز به بیان گفت و گو با اموات اشاره شده است، که از جمله آنها این است که اگر ما به قبرستان برویم و به اموات سلام کنیم اموات نیز پاسخ سلام ما را خواهند داد! چنانچه نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این مورد می‌فرمایند: «إذا مَرَّ الرَّجُلُ بقَبرٍ يَعرِفُه فسَلَّمَ عليه، رَدَّ عليه السَّلامَ وعَرَفَه، وإذا مَرَّ بقَبرٍ لا يَعرِفُه فسَلَّمَ عليه رَدَّ عليه السَّلامَ» [۳] «وقتی کسی از کنار قبر برادر دینی خود که می‌شناسد بگذرد و بر او سلام کند، مرده سلام او را پاسخ می‌دهد و او را می‌شناسد، و اگر از کنار قبری بگذرد و صاحب آن را نشناسد و سلام کند، مرده سلام او را پاسخ می‌دهد».
علاوه بر آیات و روایاتی که صراحتاً دال بر گفتگوی با اموات هستند، از آداب مستحبی دفن میت، تلقین میت است و و این امر به صراحت به امکان گفتگوی با اموات دلالت دارد، که بخشی از تلقین میت در هنگام خاکسپاری اینگونه می‌باشد: «اذا اتاک الملکان المقربان رسولین من عند الله تبارک و تعالی و سئلاک عن ربک و عن نبیک و عن دینک و عن کتابک و عن قبلتک و عن ائمتک فلا تخف و لا تحزن و قل فی جوابهما الله ربی و محمد صلی الله علیه و آله نبیی و الاسلام دینی و القرآن کتابی و الکعبة قبلتی» [۴] «وقتی تو ملک مقرب که فرستاده خداوند متعال هستند آمدند و از پروردگارت و نبی و دینت و کتابت و از قبله‌ات پرسیدند پس نترس و در جواب آنان بگو: خدای جلیل پروردگار من و محمد صلی الله علیه و آله و سلم نبی من و اسلام دین من و قرآن کتاب من و کعبه قبله من است».
پی نوشت
[۱] سوره مؤمنون، آیه ۱۰۰
[۲] سوره اعراف، آیات ۷۸ و ۷۹
[۳] کنز العمّال، متقی هندی، جلد ۱۵، صفحه ۶۴۶، حدیث ۴۲۵۵۶