تمامی اعمالی که انسان‌ها در حیات دنیویشان انجام می‌دهند در روز قیامت در حالت چهره آنان تاثیر می‌گذارد و این تاثیرگذاری اعمال در چهره انسان‌ها به گونه‌ای است که به عنوان یکی از مهم‌ترین نماد اعمال دنیوی انسان‌ها محسوب می‌شود. بخشی از انسان‌ها در روز قیامت انسان‌هایی هستند که به تناسب اعمال نیکویی که در این دنیا انجام دادند، بَشّاش و خوشحال و شادمان هستند.
مقدمه: خداوند متعال در آیات مختلفی از قرآن کریم اشاره به انسان‌هایی می‌کند که در روز قیامت بَشّاشة الوجه و مسرور و شادمان هستند، که این شادمانی و سرور به خاطر پرونده پاک ماحصل از اعمال نیکوی دنیوی آنهاست، چنانچه می‌فرماید: « وُجُوهٌ يَوْمَئِذٍ مُسْفِرَةٌ ضَاحِكَةٌ مُسْتَبْشِرَةٌ» [۱] «چهره‌هائی در آن روز گشاده و نورانی است، خندان و مسرور است».
از جمله انسان‌هایی که در روز قیامت خوشحال و شاد و مسرور هستند، محبّان مولای متقیان حضرت امام علی علیه السلام هستند، چرا که در روز قیامت توسط آن حضرت شفاعت می‌شوند و به خاطر این عنایت بزرگی که مشمول حالشان می‌شود خوشحال و مسرور هستند چنانچه از نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این مورد چنین نقل شده است: «وَ النَّاسُ يَهْتَمُونَ وَيَفْتَمُونَ وَ يَحْزَنُونَ وَهُمْ يَأْكُلُونَ وَيَشْرَبُونَ فَقَالَ عَلى مَنْ هُمْ يَا رَسُولَ اللهِ؟ فَقَالَ أُولَئِكَ شِيعَتُكَ وَ أَنْتَ إِمَامُهُمْ» [۲] «در حالی که مردم گرفتارند و غمناک و ناراحتند، ولی آنها خوشحالند و می‌خورند و می‌نوشند، پس علی علیه السلام عرض کرد: ای نبی خدا آنها چه کسانی هستند؟ پس فرمود: آنها شیعیان تو و تو امام آنها هستی».
البته صِرف شیعه بودن دال بر خوشحالی و شادمانی آنان در روز قیامت نیست، چرا که در این حدیث از تقابل میان شیعیان و انسان‌های دیگر اینگونه برداشت می‌شود که خوشحالی و خنده و شادی تنها برای محبان حضرت امام علی علیه السلام است.
دسته دیگر از انسان‌ها که در روز قیامت خوشحال و شاد و مسرور هستند، افرادی هستند که توجه خاصی به ایتام و نیازمندان و زنان بیوه دارند، به گونه‌ای که برای برآوردن حوائج آنان سعی و کوشش می‌کنند و به انسان‌های تهی دست کمک می‌کنند، نبی اکرم صلی الله علیه و آله و سلم در این مورد می‌فرمایند: «در شب معراج دیدم بر درب دوم بهشت چنین نوشته شده است: «لَا إِلَهَ إِلَّا اللهُ مُحَمَّدٌ رَسُولُ الله على وليُّ اللهِ لِكُلِّ شَيْءٍ حِيلَةً وَحِيلَةً السُّرُور في الآخِرَةِ أَرْبَعُ خِصَالَ مَسْحُ رُءُوسِ الْيَتَامَى وَالتَّعَطِّفُ عَلَى الْأَرَامِلِ وَ السعى فى حوائج الْمُؤمِنِينَ وَالتَّفَقُدُ لِلْفُقَرَاءِ وَ الْمَسَاكِين» [۳] « خدایی جز خدای یگانه نیست محمد رسول خدا و علی ولی خداست هر چیزی راه و چاره‌ای دارد و راه و چاره خوشحال بودن در آخرت ۴ عمل و خصلت است: دست نوازش بر سر یتیم کشیدن و مهربانی با بیوه زنان و کوشش برای انجام حوائج مومنان و رسیدگی به حال فقرا و مساکین».
دسته دیگر انسان‌هایی که در روز قیامت خوشحال و شاد و مسرور هستند، انسان‌هایی هستند که در حیات دنیویشان به شاد کردن دیگران پرداختند، حضرت امام جعفر صادق علیه السلام در این مورد می‌فرمایند: «إنّ المؤمن إذا أخرج من قبره؛ خرج معه مثال من قبره، يقول له: أبشر بالکرامة من الله بالسرور، فيقول له: بشّرک الله بخير. قال: ثمّ يمضي معه يبشّره بمثل ما قال، وإذا مرّ بهول قال: ليس هذا لک، و إذا مرّ بخير قال: هذا لک، فلا يزال معه يؤمنه ممّا يخاف و يُبشّره بما يحبّ حتّي يقف معه بين يدي الله عزّوجلّ، فإذا أمر به إلي الجنّة، قال له المثال: أبشر فإنّ الله عزّوجلّ قد أمربک إلي الجنّة؟
قال: فيقول: من أنت يرحمک الله تبشّرني من حين خرجت من قبري و آنستني في طريقي، و خبّرتني عن ربّي؟
قال: فيقول: أنا السرور الّذي کنت تُدخله علي إخوانک في الدنيا خلقت منه لابُشّرک و اُونس وحشتک» [۴] «وقتی روز قیامت برپا شود و مومن از قبر به پا خیزد، همراه وی مثالی (ملکی) از قبر خارج می‌شود و به او می‌گوید: به تو بشارت می‌دهم و کرامت و لطف خدا و خوشحالی برای توست و داخل بهشت خواهی شد و خوشحال باش و اصلاً ناراحت و نگران نباش و همراه او حرکت می‌کند. پس در بین راه هر چیز ترسناکی را مشاهده کند، آن همراه دوباره به او بشارت می‌دهد و می‌گوید: نترس! این عذاب‌ها برای دیگران است و هر خیر و خوبی که این مومن در قیامت و محشر مشاهده کند به او می‌گوید: این‌ها برای توست و مرتب به او بشارت و دلداری می‌دهد تا در پیشگاه الهی توقف کند. آنگاه به او می‌گوید: به تو بشارت می‌دهم که اکنون خداوند دستور داد که داخل بهشت شوی و وی را به بهشت راهنمایی می‌کند. پس انسان مومن به او می‌گوید: خدا تو را رحمت کند! تو کیستی که من را خوشحال کردی و از همان لحظه‌ای که از قبر خارج شدم مرا راهنمایی کردی و با من مأنوس شدی و از جانب پروردگار برایم خبر آوردی که به من اجازه داده‌اند داخل بهشت شوم؟
آن مثال می‌گوید: من همان سرور و خوشحالی هستم که در دنیا بر برادر مومن خود فراهم کردی! من از همان سرور و خوشحالی آفریده شدم تا به تو بشارت بدهم و وحشتت را برطرف کنم».
پی نوشت
[۱] سوره عبس، آیات ۳۸ و ۳۹
[۲] بحارالانوار، جلد ۷، صفحه ۱۸۵
[۳] بحارالانوار، جلد ۸، صفحه ۱۴۴
[۴] مستدرک الوسائل، جلد ۱۲، صفحه ۳۹۵