لزوم بستر سازی تربیت دینی در زمان کودکی از منظر امام باقر (علیه السلام)

بسم الله الرحمن الرحیم

لزوم بستر سازی تربیت دینی در زمان کودکی از منظر امام باقر (علیه السلام)

دین مبین اسلام تاکید فراوانی بر حفظ و استمرار بنیان خانواده از مجرای تحقق ارزشهای دینی در میان اعضای خانواده دارد، از این رو، بر حفظ رعایت اکرام و احترام بین والدین و فرزندان و نهی از عقوق والدین و اجرای احکام عملی نظیر، نماز، روزه داری، آموزش و قرائت قرآن، بخشندگی، رعایت ادب در گفتار و رفتار، پرهیزگاری و عدم ارتکاب معاصی تاکید فراوان دارد.

اما الزام کودکان به رعایت آموزه های دینی و به تعبیر دیگر احکام عملی اسلام، بدلیل عدم ظرفیت جسمی و روحی کودکان در اجرای احکام عملی اسلام، امری بیهوده و موجب بروز مشکلات سخت جسمی و روحی در کودکان می شود، از این رو، بایستی بستر پذیرش درک عقاید و احکام عملی اسلام را در قالب سطحی اندک و تنزل یافته از مفاهیم دینی را در سنین کم به آنان آموزش داد. در واقع بخش گسترده ای از سنین اول زندگی فرزندان باید در اختیارشان باشد و آزادانه به بازی مشغول باشند و به مرور باید آنان را با احکام اسلام آشنا نمود، چنانچه پیامبر اکرم(صلی الله علیه و آله) می فرماید:((الوَلَدُ سَیّدٌ سَبعَ سِنینَ، و خادِمٌ سَبعَ سِنینَ، و وَزیرٌ سَبعَ سِنینَ، فإن رضِیتَ مُکانَفَتَهُ لإحدی و عِشرینَ، و إلاّ فاضرِبْ علی کَتِفِهِ، قد أعذَرتَ إلَی اللّهِ فیهِ.)).(۱).فرزند هفت سال سرور است، هفت سال نوکر و هفت سال وزیر و دستیار. اگر در بیست و یک سالگی از کمک کار بودن او راضی بودی که خوب و گر نه بر شانه او بزن (به حال خود رهایش کن) که تو درباره او نزد خداوند معذوری.

حضرت امیرالمومنین علی علیه السلام در بیان ایجاد فضای تعلیم در زمان کودکی می فرماید:(( مُرُوا أولادَکُم بطَلَبِ العِلمِ)).(۲).فرزندان خود را به آموختن دانش وا دارید.

امام باقر (علیه السلام) بر آشنایی فرزندان اعم از پسر و دختر در سنین اولیه کودکی با آموزه های عبادی اولیه اسلام نظیر؛ نماز و روزه و انجام آن به مقدار کفایت و تواناییشان توصیه فرموده اند، در واقع معنای امر به فرزندان در انجام نماز و روزه، به معنای توصیه مهربانانه بر آشنایی حداقلی با مسائل احکام دین می باشد، امام باقر (علیه السلام) می فرماید:((إنّا نأمرُ صِبیانَنا بِالصَّلاةِ إذا کانوا بَنی خَمسِ سِنینَ، فَمُروا صِبیانَکُم بِالصّلاةِ إذا کانوا بَنی سَبعِ سِنینَ، و نَحنُ نأمُرُ صِبیانَنا بِالصَّومِ إذا کانوا بَنی سَبعِ سِنینَ بما أطاقُوا مِن صِیامِ الیَومِ فإن کانَ إلی نِصفِ النَّهارِ و أکثَرَ مِن ذلکَ أو أقلَّ فإذا غَلَبَهُمُ العَطَشُ و الغَرَثُ أفطَروا ؛ حتّی یَتَعوَّدوا الصَّومَ و یُطیقُوهُ ؛ فمُروا صِبیانَکُم إذا کانوا بنی تِسعِ سِنینَ بِالصوم ما استطاعوا مِن صِیامٍ الیوم، فإذا غَلَبَهُم العَطَشُ أفطَروا.)).(۳).ما کودکان خود را وقتی پنج ساله شدند به خواندن نماز امر می‌کنیم و شما کودکانتان را وقتی هفت ساله شدند، به خواندن نماز وا دارید. ما کودکانمان را وقتی به سن هفت سالگی رسیدند امر می‌کنیم تا هر مقدار از روز را که می‌توانند روزه بگیرند نصف روز یا کمتر و یا بیشتر، و هر گاه تشنگی و گرسنگی بر آنان غالب شد افطار کنند، تا بدین ترتیب به روزه گرفتن عادت کنند و توان آن را بیابند و شما نیز وقتی کودکانتان نُه ساله شدند به آنان دستور دهید تا هر مقدار از روز را که می‌توانند روزه بگیرند و هرگاه تشنگی بر آنان غلبه کرد روزه شان را باز کنند.

منابع

۱.متقی هندی، علی بن حسام الدین، کنزالعمال، موسسه الرساله، ج۱۶، ص۴۴۲/ ۴۵۳۳۸.

۲.همان، ج۱۶، ص۵۸۴/ ۴۵۹۵۳.

۳. کلینی، محمد بن یعقوب، الکافی، اسلامیه،ج۳، ص۴۰۹/ ۱.