در این برهان ما می خوایم بگیم هر پدیده و معلولی علت می خواد، به این معنا که اگر موجودی معلول باشه عقل بشری میگه باید این موجود دارای علتی باشه که اونو بوجود آورده باشه و خود به خود نمی تونه بوجود بیاد، یعنی خودش نمی تونه به خودش وجود بده. لذا برهان به زبان ساده این میشه که هر پدیده و هر معلولی خودش نمی تونه بوجود بیاد بلکه نیاز به علت هستی بخش و بوجود آورنده داره.
اما از کجا بدونیم یک شئ معلوله؟ در جواب باید گفت: از آثار و خصوصیات اون؛ خصوصیات پدیده اینه که از ازل وجود نداره و روزی بوجود اومده، روزی هم از بین میره و نابود میشه و یا به چیز دیگری تبدیل میشه، بالا خره تو اون حالت خودش ثابت نیست.
این در حالیه که وقتی به موجودات عالم و اطراف خودمون نگاه می کنیم می بینیم همگی این ویژگی ها رو دارن یک روز نبودن بوجود اومدن بعدش هم از بین میرن، شاید هم به چیز دیگه ای تبدیل بشن. پس می تونیم بگیم عالم ماده یکپارچه پدیده و معلوله لذا باید علت و آفریننده ای داشته باشه، کسی که اونو از نیستی به هستی آورده باشه؛ و اون کسی نیست جز خداوند متعال.
توضیح بیشتر:
بهتره از خودمون شروع کنیم که بهش علم حضوری داریم، در مورد خودمون بالوجدان می دونیم که 100سال پیش نبودیم بعش بوجود اومدیم و 100سال بعد هم نیستیم؛ به هر شئ ای تو دنیا که نظر کنیم قضیه اش همینه زیرا روزی رو می تونیم براش تصور کنیم که نبوده بعدش بوجود اومده باشه. پس وجود و هستی نمی تونه مال خود ما یا مال خود این اشیاء بوده باشه و قطعا کسی به اونا این وجود رو عطا کرده و از نیستی، ما و اونا رو به دار هستی آورده؛ چرا که اگه وجود مال خودمون بود هرگز از ما جدا نمی شد و نیستی برای ما معنا نداشت. پس خدایی هست که عالم ماده رو خلق کرده و بهش وجود داده.
شاید بپرسید پس راجع به خود خدا چطور آیا به علت نیاز داره یا خیر؟ در پاسخ میگیم نه، خداوند علت العلله و بی نیاز از علت زیرا نمی توان زمانی رو فرض کرد که خدا نباشه، و اصولا این برهان راجع به پدیده ها و معلول هاست، نه راجع به علت؛ یعنی میگیم هر معلول و هر پدیده ای نیاز به علت داره نه اینکه هر شئ نیاز به علت داشته باشه که این سوال مطرح بشه، خداوند متعال اصلا پدیده نیست و معلول نیت تا راجع به اون هم این سوال تکرار بشه.(انشاء الله سر جاش عرض خواهیم کرد که خداوند متعال واجب الوجوده و اصلا این اوصاف رو نداره تا اونو هم پدیده حساب کنیم). 1
1- برگرفته از کتاب بدایة المعارف آیت الله خرازی؛ ج1 مبحث اثبات وجود خداوند متعال