چکیده: وحدت و یک‌پارچگی مسلمانان و لزوم اتحاد و اتفاق كلمه ميان ايشان براى همه موحدان و خداپرستان روى زمين، از تعاليم و آموزش‌هاى اساسى آيين اسلام و از اصول فرهنگ قرآنى است.
فاصله میان ۱۲ ربیع الأول که سال‌گرد ولادت بیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بنا بر روایات اهل سنت تا ۱۷ ربیع الأول که تاریخ ولادت رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بنا بر روایات موجود در کتب شیعه است، اختلافی که بین روایات اهل سنت و شیعیان درباره روز میلاد پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) وارد می‌باشد، بهانه‌ای شد که حضرت امام خمینی(رحمه‌الله‌علیه) بنیان‌گذار فقید انقلاب اسلامی ایران، فاصله بین این دو تاریخ را به عنوان «هفته وحدت» اعلام کنند.
وحدت و یک‌پارچگی مسلمانان و لزوم اتحاد و اتفاق كلمه ميان ايشان براى همه موحدان و خداپرستان روى زمين، از تعاليم و آموزش‌هاى اساسى آيين اسلام و از اصول فرهنگ قرآنى است.
قرآن كريم يكى از عمدهترين و سازندهترين اهداف رسالت رسول اكرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) را تاليف قلوب و ايجاد انس و تفاهم به جاى خصومت و دشمنى بيان مى‌دارد و اگر كسى در تاريخ، به ديده عبرت بنگرد اين معنى را از شاه‌كارهاى رسالت محمدى(صلی‌الله‌علیه‌وآله) مى‌يابد.
اسلام آيين وحدت و همبستگی است. در اين زمينه آيات بسياری در قرآن آمده است: «اِنَ هذِهِ اُمَتُکُم اُمَةً وَحِدَةً وَ اَنَا رَبُکُم فَاعبُدون [انبيا/93] اين است امت شما كه امتی يگانه است و منم پروردگار شما، پس من‌را بپرستيد».
هم‌چنین خداوند متعال می‌فرماید: «وَاعْتَصِمُواْ بِحَبْلِ اللّهِ جَمِيعًا وَلاَ تَفَرَّقُواْ (آل عمران/103) و همه به ريسمان الهی چنگ زنيد و پراكنده نشويد».
بعد از رحلت پيامبر عظيم الشان اسلام(صلی‌الله‌علیه‌وآله) اوصياى معصوم(علیهم‌السلام) او كوشيدند تا آن وحدت و يك‌پارچگى را حفظ كنند و آنان از حقوق شخصى خويش چشم پوشيدند و در طول تاريخ، دانشمندان مصلح و همه تلاش‌گران راستين انسانيت، هم خودشان از عوامل اختلاف و تجزيه گريختند و از دامن زدن به آتش خصومت بين مسلمانان، دوری نمودند و هم ديگران را به اتحاد و تفاهم فراخواندند.
نويسنده كتاب «همبستگی مذاهب اسلامی» در مقدمه كتاب با بررسی دوره‌های مختلف اسلام از جهت وحدت و تفرقه چنين می‌نويسد: با ورق زدن مختصر تاريخ اسلام ديديم كه در هر كجا مسلمانان پيشرفتی داشته‌اند در سايه وحدت بوده است و هر كجا انحطاط و سقوط كرده‌اند، اغلب به دليل تفرقه و پراكندگی از حول محور اسلام و كشيدن حصارهای تعصب ميان خود بوده است. همواره دشمنان يهودی و صليبی از پيشرفت مسلمانان به خشم آمده و كوشيده‌اند كه شكاف بين مسلمين و تعصبات حاكم بر آنان را تقويت كند و با جداكردن آنان از يكديگر آن‌ها را درهم بشكند».[1]
منظور از اختلاف اين نيست كه هيچ وجه مشترکی ميان مذاهب اسلامی وجود ندارد. مسائل اصولی و اساسی دين، وجه اشتراك مذاهب اسلامی به حساب می‌آيد. آن‌چه كه همه مسلمانان بدان اعتقاد دارند، هيچ مسلمانی نيست كه آن را انكار كند، به گونه‌ای كه اعتقاد يا عدم اعتقاد به آن‌ها مرز ايمان و كفر محسوب می‌یگردد. آری مسائل اساسی و اعتقادی، حقايقی هستند كه خداوند از آن خبر داده بر ما واجب كرده كه به آن‌ها معتقد شويم؛ اصولی كه با دگرگونی‌ها و اختلاف مصالح و يا اجتهاد مجتهدين تغييرپذير نيست. [2]
اما آن‌چه اختلاف است در زمينه مسائل فرعی و نظری است و آن نيز به مصلحت بشر است تا در ميدان فكر و انديشه، گره‌گشای مسائل متعدد بشر در زمان‌های مختلف گردد و همواره امورشان در كفه بررسی علمی و عقلی قرار داشته تا دچار جمود نباشند. اگر بنا بود مسائل فرعی و نظری هم مانند اصول ايمان، قطعی و يقينی باشد، راهی برای تفكر و تعقل باقی نمی‌ماند.
وحدت به اين معنی كه قدر مشترك‌ها را در ميان مذاهب اسلامی بگيريم و موارد اختلاف را دور بزنيم و از همه مسلمانان بخواهيم فقط به اين قدر مشترك‌ها معتقد باشند و به غير آن عقيده نداشته باشند، نامفهوم و بی‌معناست. دكتر شهيدی نيز معتقد است مقصود از وحدت امت مسلمان اين نيست كه رأی فقيهان در فروع دين يكی شود، چرا كه چنين وحدتی نه عقلاً ممكن است و نه شرعاً لازم‌التعبد.[3]
واقعيت اين است كه نه با انكار اختلاف و نه با بی‌تفاوتی نسبت به آن نمی‌توان به وحدت اسلامی دست پیدا کرد. بايد با مشتركات كه در مقابل اختلافات، هم از نظر كيفی و هم از نظر كمی به مراتب بيشتر است آغاز كرد و به تعبيری برادری را به اثبات رساند. آن‌گاه اختلافاتی كه منجر به هتك حرمت يكديگر يا اعتقادات يكديگر می‌شود را كنار گذاشت و چون يدی واحد در برابر مناسبات ظالمانه و حاكميت استكبار در جهان ايستاد. چرا كه در عصر حاضر سكوت در برابر هجمه‌های فرهنگی و اعتقادی دشمنان، اسلام را از هر زمان ديگر آسيب‌پذيرتر می‌سازد.[4]
خلاصه سخن آن‌كه اگر مسلمانان در صدد پيشرفت هستند بايد سيره و روش پيامبر اعظم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) را مد نظر قرار دهند. تا بتوانند از كيان خود دفاع كنند. ولادت پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و گرامی‌داشت آن، حقيقتاً می‌تواند مايه وحدت و اتحاد مسلمانان باشد، زيرا همه مسلیمن از هر گروه و فرقه ارج و منزلت پيامبر اعظم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) را می‌ستايند و او را محور حركت‌ها و سخنان و كردار خود می‌دانند.
---------------------------------------------------------------------------
پی‌نوشت
[1]. همبستگی مذاهب اسلامی، عبدالكريم بی‌آزار شيرازی، مقدمه از چاپ سوم، ص26.
[2]. همان، نقل از مقاله علامه محمدتقی قمی، ص89.
[3]. منشور همبستگی، سخنرانی، دكترسيد جعفر شهيدی، ص177.
[4]. انديشه تقريب، سال دوم، شماره هشتم، نقل از مقاله رحيم ابوالحسينی، ص112.