برخی می گویند به وجود آمدن جهان هستی در یک سیر آرام طبیعی در میلیاردها سال اتفاق افتاد. لذا هیچ نیازی به وجود خدای آفریننده نیست. این فرضیه با منطق عقل و خرد نلسازگار است. در این پست به بررسی این احتمال می پردازیم.
مجموعه کلیپ هایی با عنوان «I am god = من خدا هستم» در فضاهای مجازی منتشر شده است. هدف این سری کلیپ ها ترویج مادی گرایی و مقابله با اعتقاد به خداست. اینک ما تلاش می کنیم در چند پست پیوسته مطالب این کلیپ ها را مورد بررسی قرار می دهیم.
در اولین کلیپ از مجموعه یاد شده نکته زیر بیان شده است: همه چیز در جهان هستی در طول میلیاردها سال به آرامی و به طور طبیعی شکل گرفت. انفجار عظیم حاصل از انرژی متراکم و به وجود آمدن ستاره ها و سیاره ها و آماده شدن سیاره ای برای حیات و در ادامه به وجود آمدن سلول زنده و تکثیر آن و متولد شدن انواع گونه های زنده از همان سلول های نخستین. پس نیازی به وجود خدا نبود که این ها را بیافریند. در واقع بود و نبود خدا یکسان است.
بررسی
ما با منطق خرد و عقل به این شبهه پاسخ می دهیم. بی شک نظم و محاسبه حیرت انگیزی در جهان هستی وجود دارد. اینک صدها دانشکده به بررسی اسرار و قوانین موجود در ساختار جانداران -گیاه، حیوان و انسان- و غیر جانداران مشغولند. تمام فعالیت های علمی دانشمندان علوم تجربی صرف کشف قوانین موجود در جهان است. عقل و خرد آدمی می گوید محال است یک چنین نظام بدیع و شگرف که از سر تا پای آن محاسبه و اندازه گیری و انتخاب و گزینش می بارد، مخلوق عامل ناآگاه باشد، بلکه باید عقل و شعوری جدای از جهان ماده به این نظم تحقق ببخشد. همان گونه که عقل باور نمی کند نظم موجود در پدیده هایی مانند ساعت یا ماشین حساب یا یک پالایشگاه عریض و طویل، بدون محاسبه و انتخاب و بدون برنامه ریزی مهندسان پدید آمده باشد، نمی تواند بپذیرد نظم موجود در جهان بدون عاملی آگاه و با شعور به وجود آمده باشد. خاصیت ذاتی ماده نمی تواند چنین نظم شگرفی را توجیه کند.
در اینجا از یک مثال کمک می گیریم. جمله « ایران کشور بزرگی است» را در نظر بگیرید. این جمله از 17 حرف تشکیل شده است. هر کدام از این حروف دارای صدا و آهنگ خاصی است. اما جملة یاد شده، علاوه بر خاصیت تک تک حروف، یک نظم و انسجامی هم دارد. این انسجام و نظم که مفهوم و معنای مشخصی را انتقال می دهد از خاصیت تک تک حروف به وجود نمی آید، بلکه حتماً باید حروف با هم ترکیب شوند. از سویی هر نوع ترکیبی چنین مفهوم و معنایی را منتقل نمی کند. ما می توانیم همین حروف را بدین صورت ترکیب کنیم: « روشک ناایر تسا گبزری» که هیچ مفهوم و معنایی ندارد. پس علاوه بر آهنگ و خاصیت تک تک حروف و ضرورت ترکیب آن ها، لازم است به صورت خاصی ترکیب شوند. چنین ترکیبی که نیازمند انتخاب و گزینش خاصی است، تنها در صورت آگاهی به آن زبان ممکن است. مثال دیگر اینکه: ممکن است کسی بگوید مطالب کتاب اسفار ملاصدرا یا دیوان اشعار حافظ یا یک کتاب مرجع در علم فیزیک یا شیمی توسط، یک انسان بی سواد نوشته شده است؛ به این صورت که انگشتان دست را بدون آگاهی روی حروف صفحه کلید قرار داده است و بعد از ساعت ها تایپ چنین اثری تصادفاً به وجود آمده است. چنین احتمالی را هیچ عاقلی نمی پذیرد.
اینک درباره جهان هستی می گوییم بعد از پذیرش خاصیت ذاتی مواد و اشیاء جهان، نظم و ترکیب موجود، از سه حالت خارج نیست: ا. خاصیت ذاتی تک تک اشیاء است؛ 2. اثر ترکیب اشیاء مادی است، ولی به هر صورت که ترکیب شوند؛ 3. اثر ترکیب اشیاء است، مشروط به این که به گونه ای خاص ترکیب شوند. فرض نخست درست نیست، زیرا یک شیئ مادی بدون ضمیمه اشیاء دیگر، قادر به ایجاد نظم و ترکیب کنونی نیست. فرض دوم هم باطل است، چون ترکیب به هر صورتی، نمی تواند نظم موجود را توجیه کند. تنها یک صورت باقی می ماند و آن این که ترکیب به صورت خاص و با کم و کیف معینی صورت گیرد. چنین ترکیبی بدون علم و آگاهی و طراحی غیر ممکن است.[1]
اینجا ممکن است یک سؤال پیش آید و آن این که درست است احتمال به وجود آمدن نظم کنونی بر اساس تصادف و از جمله جمع شدن همه شرایط حیات در کره زمین بسیار ناچیز است، ولی در صورت میلیاردها بار تجربه، این احتمال ضعیف قوت می گیرد و می توان به آن به عنوان یک احتمال قابل توجه نگریست. پاسخ این سؤال را به دلیل طولانی شدن این پست به پست بعدی موکول می کنیم.
____________________________________________________
پی‌نوشت
[1]. برای پاسخ از کتاب زیر بهره بردیم: جعفر، سبحانی، مدخل مسائل جدید در علم کلام، نشر مؤسسة امام صادق(ع)، قم، ج1، ص72