امام کاظم چند سال در زندان بود؟

حضرت امام موسى بن جعفر(عليه‌السلام) معروف به «كاظم» ، «باب الحوائج» و «عبد صالح» در روز يكشنبه 7 صفر سال 128 قمرى در روستاى «ابواء» (روستایی در بين مكّه و مدينه) متولّد گرديد. نام مادر آن حضرت، حميده است. آن حضرت در 25 رجب سال 183 قمرى، در زندان هارون الرّشيد عبّاسى در بغداد، در 55 سالگى به دستور هارون مسموم گرديد و به شهادت رسيد. مرقد شريفش در كاظمين، نزديك بغداد، زيارت‌گاه شيفتگان حضرتش مى‌باشد
.
آن حضرت با چهار تن از خلفای عباسی هم‌زمان بود که عبارتند از:
1. «منصور عباسی»:
آن حضرت حدود ۹ سال با منصور عباسی هم‌زمان بود و منصور به ظاهر متعرض آن حضرت نشد.

2. «مهدی عباسی»:
در دوره مهدی عباسی آن حضرت مدت کوتاهی در زندان به سر برد. مهدی عباسی در آغاز خلافت متعرض امام هفتم نمی‌شد، ولی فعالیت‌های آن حضرت را کنترل می‌کرد. او که در اثر محبوبیت عمیق پیشوای هفتم در جامعه اسلامی، حکومت خود را در خطر می‌دید، دستور بازداشت امام را صادر کرد، پیشوای هفتم مدت کوتاهی در زندان بغداد بود، ولی طولی نکشید که مهدی روی پاره‌ای از ملاحظات سیاسی امام را آزاد کرد.[1]

3. «هادی عباسی»:
آن حضرت در دوران «هادی عباسی»  آزاد بودند و به زندان برده نشد.در دوره «هادی عباسی» هم آن حضرت آزاد بود، هر چند حکومت او بیش از یک سال طول نکشید و در این یک سال فشارهایی به حضرت وارد گردید.

4. «هارون الرشید»:
بیشترین مدت زندانی شدن امام هفتم(علیه‌السلام) در دروه هارون بوده است. در سال ۱۷۹ (هـ.ق) هارون برای استحکام خلافت خود به منظور دستگیر کردن امام کاظم(علیه‌السلام) به حج رفت. هارون، فضل بن ربیع را فرستاد و او حضرت را در بین دو نماز دستگیر کرد و به بصره برد و زندانی کرد.[2] با توجه به این‌که شهادت آن حضرت در سال ۱۸۳(هـ.ق) بوده، بنا بر گزارش «علامه مجلسی» مدّت حبس آن حضرت در دروه هارون بیش از چهار سال نبوده است.

دلیل اختلاف نظر مورخان در مدت زندان:

در مـورد مـدت زمانی که امام کاظم(علیه‌السلام) در زندان بوده است، بین مورخین اختلاف وجود دارد که ناشى از اختلاف در تـاريـخ بـازداشـت و تـاريـخ شـهـادت آن حـضـرت مـى‌بـاشـد. اگـر تاريخ بازداشت امام(علیه‌السلام) سـال 179 و شـهـادتـش سـال 183 بـاشـد، دوران زندانی بودن حضرت چـهـارسـال خـواهـد بـود. ولى چـنـان‌چـه تـاريـخ بـازداشـت حضرت را سـال 177 بـدانـيـم، آن‌گونه كه ابن جوزى در تذكرة الخواص ذكر كرده است، مدت زمان زندانی حضرت شش سال خواهد بود.[3]

از سـوى ديـگـر، بـعضى از مورخان مثل ابن شهرآشوب در مناقب[4] و مسعودى در مـروج الذهـب[5] تـاريـخ شـهـادت امـام كـاظـم(علیه‌السلام) را سـال 186 ذكـر كـرده‌انـد. بـا ايـن حـسـاب، مـدت زمانی‌که حضرت در زنـدان بوده است، هـفـت يـا نـه سـال خـواهـد شـد. بـنـا بـر نـقـل ابـن‌جـوزى كـه تـاريـخ بـازداشـت را سـال 177 و زمـان شـهـادت را سـال 188 مـى‌دانـد ، مـدت بـازداشـت يـازده سال خواهد.

حاصل آن‌که با توجه به این که اکثریت قریب به اتفاق منابع دسته اول شیعه و اهل سنت شهادت حضرت را در سال 183 (هـ.ق) ثبت کرده‌اند و از سوی دیگر گزارش‌های تاریخی زمان بازداشت و زندانی شدن ایشان را در سال 179 (هـ.ق) دانسته‌اند، این گزارش تقویت می‌شود که امام کاظم(علیه‌السلام) حدود چهار تا پنج سال بیشتر در زندان نبوده است.[6]

.......................................................
برای مطالعه به کتب زیر مراجعه کنید:
1. حضرت امام موسی کاظم / فضل الله کمپانی.
2. زندگانی امام موسی کاظم/ علی آقانوری.
3. ترجمه جلد یازدهم بحارالانوار؛ زندگانی حضرت امام موسی کاظم(ع)/ محمدباقربن محمدتقی مجلسی، مترجم: موسی خسروی.

پی‌نوشت
[1]. مجلسی، بحارالانوار، ج۴۸، 183.
[2]. مجلسی، جلاء العیون، ص ۸۹۹.
[3]. تذكرة الخواص، ص314.
[4]. المناقب، ج4 ، ص324.
[5]. مـروج الذهـب ، ج3 ، ص355.
[6]. نک: عيون اخبار الرضا، ج 1، ص 104؛ مصباح المتهجد، ص 566؛ شیخ مفید، الارشاد، ج ۲، ص ۲۱۵؛ تاریخ یعقوبی، یعقوبیج 2، ص415؛ مقاتل الطالبيين‏، ج2، ص79؛ تاریخ النبی والآل، ص111.