سید کریم، عبدالعظيم حسني

حضرت «عبدالعظیم حسنی» در سال ۱۷۳(ه.ق) در مدینه و در زمان «هارون‌الرشید» چشم به جهان گشود. پدرش «عبدالله بن علی» و مادرش دختر «اسماعیل بن ابراهیم» بوده که به «هیفاء»‌ معروف است. نسب وی به امام مجتبی(علیه‌السلام) می‌رسد. نجاشی از عالمان شیعی می‌گوید: «پس از رحلت وی به هنگام غسل، رقعه‌ای در لباسش یافت شد که نسب وی در آن بدین‌صورت نوشته شده بود: «من ابوالقاسم فرزند عبدالله، فرزند علی، فرزند حسن، فرزند زید، فرزند حسن بن علی بن ابی طالب» هستم.»[۱]

دوران زندگی عبدالعظیم مصادف با شرایط خفقان و سرکوب شیعیان، توسط بنی‌عباس بود. ایشان نیز هم‌چون پدرانش سال‌ها تحت تعقیب بود. به همین دلیل، گر چه وی زمانی که در مدینه، بغداد و سامرا زندگی می‌کرد، عقیده خود را پنهان می‌کرد، اما با این‌حال مورد غضب متوکل و معتز قرار داشت.[2] با وجود تمام این سخت‌گیری‌ها ایشان موفق شد امام کاظم(علیه‌السلام)، امام رضا(علیه‌السلام)، امام جواد(علیه‌السلام) و امام هادی(علیه‌السلام) را درک کند.[3]

شاگردی امامان معصوم
عبدالعظیم حسنی با وجودی که از علمای زمان خود بود مسائل و مشکلات دینی و اعتقادی خود را با امامان هم‌عصر خود در میان می‌گذاشت و به پاسخ‌های آنان عمل می‌نمود و خود را ملزم به اطاعت از آنان می‌دانست. در نتیجه ایشان موفق شد بیش از یک‌صد روایت را از امامان معصوم(علیهم‌السلام) نقل کند که در کتب حدیثی و متون روایی ثبت‌شده است.[4]

مرجعیت علمی
در نهایت، تلاش‌های علمی عبدالعظیم باعث تبدیل او به یک چهره‌ی علمی مقبول نزد شیعیان و ائمه اطهار(علیهم‌السلام) شد. «ابوحامد رازی» دراین‌باره می‌گوید: «در سامرا خدمت امام هادی(علیه‌السلام) رسیدم و از بعضی مسائل حلال و حرام پرسیدم. چون قصد وداع داشتم حضرت فرمود: چنان‌چه در امور دینی در [تشخیص] حلال و حرام، مساله‌ای بر تو دشوار شد، از عبدالعظیم بن عبدالله حسنی سؤال کن و سلام من‌را به او برسان.»[5]

مهاجرت به ری
عبدالعظیم در زمان معتز خلیفه عباسی، به جهت اذیت و آزار و خوف از قتل، به امر امام هادی(علیه‌السلام) از سامرا به ری - که از پایگاه‌های مهم عباسیان بود - هجرت کرد. نجاشی درباره‌ی مهاجرت ایشان می‌نویسد: «عبدالعظیم در حال فرار از سلطان، به ری آمد و در سرداب خانه‌ی یکی از شیعیان ساکن شد. او در همان سرداب به عبادت می‌پرداخت. روز را روزه می‌گرفت و شب را به عبادت می‌گذراند. وی مخفیانه از منزل بیرون می‌آمد و به زیارت قبری می‌رفت که می‌گفت: این قبر مردی از فرزندان موسی بن جعفر(علیه‌السلام) است. پیوسته در آن سرداب بود و خبر ورود او به شیعیان یکی پس از دیگری می‌رسید تا اکثر شیعیان با وی آشنا شدند».[6]  

ثواب زیارت عبدالعظیم
سرانجام عبدالعظیم حسنی در سال 252 ق و در شهر ری دار فانی را وداع گفت و در همان‌جا به خاک سپرده شد. و از آن زمان تاکنون مرقد ایشان زیارت‌گاه پیروان اهل‌بیت(علیهم‌السلام) می‌باشد. شیخ صدوق در باب زیارت مرقد عبدالعظیم حسنی، روایتی را بدین شکلنقل می‌کند: فردی از اهالی ری بر امام علی النقی(علیه‌السلام) وارد شد و گفت: «به زیارت حضرت سیدالشهدا(علیه‌السلام) مشرف شدم. امام(علیه‌السلام) فرمود: «اگر قبر عبدالعظیم را که نزد شماست زیارت می‌کردی، مانند کسی است که قبر حسین بن علی(علیه‌السلام) را زیارت کرده است».[7]
هم‌چنین بنا بر نقل محدث نوری، فردی از شیعیان، رسول اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) را در عالم رؤیا زیارت می‌کند که به او می‌فرماید: «فردا یکی از اولاد من در باغ سیب در منزل «عبدالجبار بن عبدالوهاب رازی» تشییع و دفن خواهد شد. وی آن باغ را خرید و وقف عبدالعظیم و دیگر شیعیان کرد که در آن دفن شوند».[8]

-------------------------------------------------------------
پی‌نوشت
[۱]. الذریعه الی تصانیف الشیعه، آقا بزرگ تهرانی، بیروت، دار الاضواء، ۱۴۰۳ ه‍، ج7،ص169، رجال النجاشی، نجاشی، قم، مؤسسه النشر الاسلامی، ۱۴۱۶ق، ص248.
[2]. بر آستان کرامت (زیارتنامه و زندگینامه حضرت عبدالعظیم و امامزادگان مجاور)، دارالحدیث، ۱۳۹۲ش،ص7.
[3]. عبدالعظیم الحسنی حیاته و مسنده، عزیز الله عطاردی، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۳ش،ص37.
[4]. مسند الامام الجواد(ع)، عزیز الله عطاردی، مشهد، آستان قدس رضوی، بی‌تا، ص302.
[5]. مستدرک الوسائل و مستنبط المسائل، میرزا حسین نوری، بیروت، آل البیت، ۱۴۰۸ق،ج17،ص321.
[6]. جنه النعیم و العیش السلیم فی احوال السید عبدالعظیم الحسنی، واعظ کجوری، قم، دارالحدیث، ۱۳۸۲ش،ج4،ص131، رجال النجاشی، همان.
[7]. ثواب الاعمال و عقاب الاعمال، شیخ صدوق، قم، الشریف الرضی، ۱۳۶۸ش،ص99.
[8]. خاتمه مستدرک الوسائل، قم، آل البیت، ۱۴۱۵ق،ج4،ص405.