نگارش قرآن به خط کوفی و تحریف آن؟!

نگارش اولیه قرآن کریم به خط کوفی بوده است. خطی که همگان می‌دانند که نقطه نداشته و حروف ع و غ در آن شبیه نوشته می‌شده است. این مسئله برای برخی شبهه ساز شده و بیان می‌کنند که شاید به هنگام نقطه گذاری قرآن کریم، اشتباهی رخ داده باشد و مثلاً کلمه الهی تعلمون، یعلمون نگارش یافته باشد و بالعکس.
دشمنان اسلام و قرآن در فضای مجازی نیز به این شبهه دامن زده و آن را به طور گسترده در قالب‌های نوشتاری، دیداری و شنیداری پخش کرده اند. حرف آنها بسیار سخیف و به دور از کوچکترین علم و آگاهی قرار دارد. آنها با ادبیاتی جاهلانه البته فریبنده مطرح می‌کنند که : «در صدر اسلام، خط کوفی بود و نقطه نداشت، لذا حروفی چون «ر – ز»، «س – ش»، «ط – ظ» و ...، کاملاً شبیه به هم بوده‌اند؛ پس از کجا معلوم که در تبدیل به خطوط بعدی اشتباهی رخ نداده باشد؟».

در پاسخ به این شبهه می‌توان چندین پاسخ را ارائه داد:

۱- این سؤال بیش از آنکه یک شبهه محکم باشد، بیانگر ناتوانی‌ها و ضعف‌های علمی است. درست است که حروف در خط کوفی نقطه نداشته است، اما مطمئناً این مسئله به این معنا نبوده که آنها در فهم متن دچار اشتباه می‌شدند؛ بلکه همان خط بدون نقطه مشکل آنها را در انتقال علم حل می‌کرد. زیرا در عین آنکه حروف  در آن رسم‌الخط نقطه نداشت ؛ اما تفاوت‌هایی در نوشتن بایکدیگر داشتند که این تفاوت‌ها از هر اشتباهی جلوگیری می‌کرد. در اصل نقطه وظیفه تمایز بین حروف را دارد که در رسم‌الخط کوفی این تمایز بین حروف با تفاوت در نوع نگارش حل می‌شد.

۲- این پرسش بیانگر ضعف‌های تاریخی شبهه افکنان نیز هست. اگر آنها کمی با عصر نزول قرآن آگاهی داشتند باید می‌دانستند که بقای قرآن فقط به واسطه خط و نگارش نبوده و بسیاری از مسلمانان به محض نزول آیات نورانی قرآن، آن را از شخص پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله) می‌شنیدند و حفظ می‌‎کردند. تعداد حافظان کلام الله مجید آنقدر زیاد بوده که در برخی از جنگ‌ها و حوادث مانند حوادثی چون بِئر مَعونه در سال چهارم هجرت تعداد 70 حافظ قرآن شهید شدند.[۱] اتفاقاً پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله) تلاش بسیاری برای حفظ قرآن در بین صحابه داشتند و به آن سفارش می‌کردند. ایشان به امام علی (علیه‌السلام) سفارش می‌کنند که توفیق حفظ قرآن را از خدا بطلبد.[۲]

۳- اگر شبهه افکنان می‌دانستند که نقطه گذاری قرآن کریم به دستور امام علی (علیه‌السلام) و توسط ابوالأسود دوئلی صورت گرفته است[۳]؛ باز چنین شبهه‌ای را مطرح می‌کردند؟ مگر می‌شود امیرالمؤمنین (علیه‌السلام) شاهد تغییر کلام الله المجید باشد و سکوت کند؟

۴- نهایت کاری که شبهه‌افکنان می‌توانند انجام دهند، تنها یک احتمال است. آنها تنها و تنها می‌توانند بگویند: چون در رسم‌الخط اولیه قرآن نقطه وجود نداشته است، احتمال دارد در نقطه گذاری و نگارش با رسم‌الخط‌های دیگر تغییری روی داده باشد. در حالی که خداوند به طور قطع قرآن را به دور از هر تحریفی دانسته و خود را حافظ آن ذکر کرده است: «إِنَّا نَحْنُ نَزَّلْنَا الذِّكْرَ وَإِنَّا لَهُ لَحَافِظُونَ [حجر/19] بى ترديد ما اين قرآن را به تدريج نازل كرده ايم و قطعا نگهبان آن خواهيم بود».

۵- در بین تمام مسلمانان ما شاهد اختلافات عقیدتی و فقهی گوناگون و زیادی هستیم و این اختلافات سبب بروز و ظهور فرقه‌های مختلف در جهان اسلام شده است. با وجود این اختلافات اما هیچ اختلافی درباره متن قرآن در بین فرق مختلف مسلمانان وجود ندارد. این خود گواهی است که به روشنی عدم تحریف و تغییر قرآن را تأیید می‌کند.

۶- شیعیان تا سال 260 هـ ق دسترسی بسیار ساده و آسانی به پیشوایان خود یعنی ائمه دوازده‌گانه (علیهم‌السلام) داشتند. اگر ائمه کوچکترین تغییری را نسبت به قرآن مشاهده می‌کردند، مطمئناً آن را بیان کرده و به اصلاح مشکل می‌پرداختند؛ در حالی که چنین مسئله‌ای گزارش نشده و آنان قرائت عمومی قرآن را پسندیدند و حتی از قرائت کلام الله مجید با لهجه‌های خاص جلوگیری می کردند. در این زمینه وارد شده که شخصی به امام صادق (علیه‌السلام) عرض می‌کند: من قرائت قرآن به لهجه‌های خاصی را شنیدم و امام به وی فرمودند: «اقْرَأْ كَمَا يَقْرَأُ النَّاسُ[۴] قرآن را بخوان همان گونه که مردم می‌خوانند.»

کلام آخر
قرآن کریم علاوه برآنکه مکتوب باشد در سینه‌ها نیز جای گرفته بود. وجود حافظان وحی از عصر نزول در کنار نگارش کلام الهی امکان تحریف را از قرآن گرفته است. نقطه گذاری رسم‌الخط کوفی زیر نظر امام علی (علیه‌السلام) نیز جای هیچ شک و شبهه‌ای باقی نمی‌گذارد. اگر کوچکترین تغییر در قرآن رخ داده بود اهل بیت عصمت و طهارت (علیه‌السلام) روشنگری و اصلاح می‌کردند. وجود نسخه واحد در بین تمام فرقه‌های مسلمان نیز گواهی بر عدم احتمال تحریف قرآن است.

پی‌نوشت
[۱] . الواقدی ،کتاب المغازی، ج۱، ص۳۴۷.
[۲] . «اَلّلهُمَّ ... وَاَلزِم قَلبی حِفظَ کِتابِکَ کَما عَلَّمتَنی» رک: شیخ کلینی، اصول کافی، ج۴، ص ۳۶۸.
[۳] . علی ایمانی، سیر خط کوفی در ایران، ص۹۷.
[۴] . شیخ حر عاملی، وسائل الشيعة: ج ۴ ص ۸۲۱ باب ۷۴ .