عید نوروز عید ولایت امیرالمومنین

روزگار مدیدی است که نوروز، علاوه بر ماهیت جشن ملی، رنگ و بوی جشن مذهبی نیز به خود گرفته است؛ خصوصا پس از آنکه تشیع در ایران رو به فزونی گرفت. از عصر صفوی به بعد، این جشن مذهبی نام عید را به خود گرفت و از اعیاد مقدس اسلامی و مذهبی به شمار آمد. عمده دلیل این امر به خاطر آن است که در سال دهم هجری قمری، روز غدیر متقارن با روز نوروز بود و در واقع روز نصب امیرالمومنین(علیه‌السلام) به ولایت و خلافت و امامت، در نوروز اتفاق افتاده است. و از آن‌رو که مهمترین عید شیعیان یعنی عید غدیر با روز نوروز تقارن زمانی یافته بود، این روز برای شیعیان نوعی تقدس یافته است. برای اثبات انطباق روز غدیر با روز نوروز در سال دهم هجری شواهد مختلفی وجود دارد.

شاهد اول: محاسبات تاریخی و تقویمی 
یکی از شواهد این مساله، محاسبات تاریخی است؛ چنانکه برخی از تاریخ‌شناسان و منجمان نیز چنین محاسباتی انجام داده و وقایع تاریخی صدر اسلام را که بر اساس تاریخ قمری بیان شده بود به تاریخ شمسی نیز استخراج کردند و بیان کردند که فلان واقعه در چه روزی از سال شمسی اتفاق افتاده است. چنانکه علامه شعرانی از زیج محمد شاه هندی، تقارن روز غدیر و نوروز را استخراج نموده است.[1]

شاهد دوم: وجود روایات متعدد
شاهد دیگر بر انطباق روز غدیر و نوروز در سال دهم هجری، روایاتی است که بر تقارن نوروز و غدیر صحه گذاشتند.
امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «....روز نوروز، روزی است كه رسول الله(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود تا اصحابش‌ با اميرالمؤمنين(عليه‌السلام) بيعت كنند.»[2]
در روایت دیگری امام صادق(علیه‌السلام) فرمود: «روز نوروز، همان روزی است که پیامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در غدیر خم برای امیرالمومنین(علیه‌السلام) عهد [بیعت] گرفت و مسلمانان به ولایت ایشان اقرار کردند و خوشا به حال کسی که بر این عهد ثابت قدم ماند و وای بر کسی که این عهد را شکست.... هیچ نوروزی نیست، جز این‌که ما در این روز انتظار فرج را داریم.»[3] 

شاهد سوم: اعمال متشابه
یکی از چیزهایی که می‌توان به عنوان موید برای تقارن دو روز غدیر و نوروز به آن اشاره کرد، این است که برای روز عید غدیر و روز نوروز، اعمالی شبیه به‌هم ذکر شده است؛ مثلا برای هر دو روز، روزه و غسل و پوشیدن لباس پاکیزه و انعام و اطعام و خواندن زیارت امیرالمومنین(علیه‌السلام) و رفتن به زیارت ایشان و نیز لعن بر دشمنان حضرت و صله رحم و اظهار شادی و سرور و استفاده از بوی خوش و مصافحه کردن و صله و هدیه دادن و ... مستحب شده است.[4] این تشابه اعمال، یکی دیگر از شواهد تقارن روز غدیر با روز نوروز در سال دهم هجری است.

تقدس روز نوروز به عنوان عید، در نزد شیعیان به خاطر آن است که در این روز، واقعه غدیر اتفاق افتاد و از این‌روست که در نزد امامان شیعه، این روز، به عنوان روز مقدسی اعلام شده و برای آن اعمال متعدد و بسیاری همانند روز غدیر نقل کرده‌اند. این تقدس و توجه به این روز تا بدانجاست که وقتی برای امیرالمومنین(علیه‌السلام) در روز نوروز هدیه و شیرینی‌ای آوردند و به حضرت گفتند که این برای روز نوروز است حضرت در جواب آنها فرمود: «نوروزنا کل یوم؛ همه روزها برای ما نوروز است.»[5] و یا در حدیث دیگر آمده است که فرمود: «اصنعوا لنا کل یوم نیروزاً؛ برای ما هر روز را نوروز قرار دهید.»[6] حضرت در این سخنش علاوه بر امضا و مشروعیت بخشیدن به چنین روزی، به نوعی به اهمیت و تقدس این روز نیز اشاره فرمودند.

بنابراین شایسته است که شیعیان و مریدان اهل بیت(علیهم‌السلام) به ایام عید نوروز، تنها به عنوان شروع انقلاب بهاری و جشن باستانی نگاه نکنند؛ بلکه این روز را به عنوان یک عید مقدس ملی مذهبی گرامی بدارند و مقدس بشمارند.

____________________________
پی‌نوشت
[1]. دمع السجوم ترجمه نفس المهموم، مترجم: علامه ابوالحسن شعرانی، ص202، متن کتاب؛/ ر.ک: مقاله «نوآوری های علمی علامه شعرانی(ره)»، مجله  معارف، دی 1387، شماره 62، متن مقاله؛/ و کتاب «تقارن تاریخی غدیر خم با نوروز»، محمدرضا شریفی، مرکز غدیرستان کوثر نبی(ص)،1390، ص12-14، متن کتاب؛/ وگاهشماری هجری قمری، رضا عبداللّهی، تهران، انتشارات امیر کبیر، تهران، 1375ش.
[2]. «...عن معلى بن خنيس قال: دخلت على الصادق جعفر بن محمد(عليه‌السلام) يوم النيروز فقال(عليه‌السلام) أتعرف هذا اليوم قلت جعلت فداك هذا يوم تعظمه العجم وتتهادى فيه فقال أبو عبدالله الصادق(عليه‌السلام) والبيت العتيق الذي بمكة ما هذا إلا لأمر قديم أفسره لك حتى تفهمه قلت يا سيدي إن علم هذا من عندك أحب إلي من أن يعيش أمواتي وتموت أعدائي فقال يا معلى إن يوم النيروز .... هو اليوم الذي أمر النبي صلى الله عليه واله أصحابه أن يبايعوا عليا(عليه‌السلام) بإمرة المؤمنين وهو اليوم الذي وجه النبي صلى الله عليه واله عليا عليه السلام إلى وادي الجن يأخذ عليهم البيعة له وهو اليوم الذي بويع لأمير المؤمنين عليه السلام فيه البيعة الثانية....». عوالي اللئالي العزيزية في الأحاديث الدينية، محمد بن زين الدين‏ ابن أبي جمهور‏، محقق: مجتبى عراقى، قم، دار سيد الشهداء للنشر، 1405ق‏، ج3، ص41، ح117؛/ و بحار الأنوار، محمد باقر بن محمد تقی مجلسی، بیروت، دار إحياء التراث العربی، 1403ق‏، ج56، ص92.
[2]. «عَنِ الصَّادِقِ(علیه‌السلام)‏ أَنَّ یَوْمَ النَّیْرُوزِ هُوَ الْیَوْمُ الَّذِی أَخَذَ فِیهِ النَّبِیُّ ص لِأَمِیرِ الْمُؤْمِنِینَ ع الْعَهْدَ بِغَدِیرِ خُمٍّ فَأَقَرُّوا لَهُ بِالْوَلَایَةِ فَطُوبَى لِمَنْ ثَبَتَ عَلَیْهَا وَ الْوَیْلُ لِمَنْ نَکَثَهَا...مَا مِنْ یَوْمِ نَوْرُوزٍ إِلَّا نَحْنُ نَتَوَقَّعُ فِیهِ الْفَرَج‏». عوالی اللئالی، پیشین، ج3، ص41، ح116؛/ و بحار الانوار، پیشین، ج37، ص108.
[3]. برای اعمال مخصوصه روز نوروز رجوع شود به: رساله نوروزیه، عزیز الله امامت کاشانی، کاشان، مجمع متوسلین به آل محمد، چاپ دوم، 1378ش، ص39؛/ اعمال روز غدیر در مفاتیح الجنان و برخی کتب اعمال السنة آمده است. ر.ک: آداب و اعمال روز غدیر.
[4]. من لا يحضره الفقيه‏، محمد بن على‏ بن بابويه(م381ق‏)، محقق: على اكبر غفارى، قم، دفتر انتشارات اسلامى وابسته به جامعه مدرسين حوزه علميه قم‏،‏ 1413ق‏، ج3، ص300، ح4074.
[5]. همان، ج3، ص300، ح4073.