اعتقاد به ظهور منجى بزرگ جهانى، اندیشه‌ای فراگیر و جهانی است. دین هندوئیسم یکی از این آیین‌های است که در متون و اندیشه خویش به ظهور منجی ایمان دارد و معتقد است که در آخر الزمان «مهایوگه» ظهور کرده و جهان را پر از عدل و داد خواهد کرد.
اعتقاد به ظهور منجى بزرگ جهانى، اندیشه‌ای فراگیر است که تمام ملت‌ها و صاحبان ادیان آسمانی و شبه‌دینی و غالب گروهها و جمعيتها آن را قبول دارند. دین هندوئیسم، یکی از این آیینی است که در متون و اندیشه خویش، به ظهور منجی معتقد است؛ به همین خاطر، در این نوشتار تلاش می‌کنیم، به گوشه‌ای از کتاب‌های آیین هندو که به این حقیقت اشاره دارد بپردازیم؛ ولی قبل از ورود به این موضوع، لازم است جهان‌بینی آن‌ها در مورد حرکت جامعه را به صورت مقدمه بیان کنیم.
مقدمه
از دیدگاه آیین هندوئیسم، حرکت جهان در زمان به صورت دورانی است، که از چهار عصر «كريته، ترتا، دواپره و كلى» تشکیل شده است که روی هم رفته 12000 سال را تشكيل مىدهند، که از آن به «مهایوگه» تعبیر می‌کنند، و هر سال آن معادل 360 سال انسانى است و لذا روى هم رفته 000/ 432 سال را در بر مىگيرد.[1]
هرکدام از این ادوار چهارگانه، دارای شرایط و ویژگی‌های خاصی هستند، که از نظر می‌گذرانیم:
دوره اول کریته: تقواى كامل در بين مردمان حكم فرما بود و هيچكس از وظيفه خود شانه خالى نمىكرد؛ مردم محتاج كار و كوشش نبوده، ميوههاى زمين فقط با خواهش به دست مىآمده است. بدخواهى، گريه، تكبر، فريب، خودبينى، تنفّر، ظلم، ترس، رنج، حسد و غبطه وجود نداشته است. هر يك از طبقات مردم (كاستها) به طور مرتب وظايف و تكاليف خود را انجام مىداده؛ پيوسته يك خدا را پرستش مىکرده و فقط يك قانون و یک رسوم و نماز داشتهاند؛ هر چند آن‌ها وظايف جداگانهاى داشتند، اما همه تابع يك «ودا» بودهاند.
دوره دوم ترتا: در این دوره، میزان تقوا یک چهارم کاسته می‌شود. مردمان اين زمان پيرو حقيقت و راستى بوده، به تقوايى كه با مراسم و تشريفات در ارتباط بود، وابسته بودند. قربانى و افعال نيك و شعاير مختلف، در همه جا حكم فرما و اعمال مردم براى تحصيل اجر و انجام مراسم مذهبى و نذور بوده است و آن‌ها هيچگونه احتياجى به رياضت نداشتهاند.
دوره سوم دواپره: در این دوران نیمی از تقوا از بین می‌رود، و «وداها» به چهار قسمت تقسيم شده است. بعضى از مردم چهار ودا و بعضى سه ودا و بعضى دو ودا و گروهى يك ودا را مطالعه مىكردند و جمعى هم هيچ يك از وداها را نمىخوانند و شعاير و مراسم مذهبى به طرق بسيار مختلف انجام مىگيرد. در اثر افول نيكى، تنها عدّه معدودى پيرو حقيقت باقى ماندند. وقتى مردم از نيكى دور شدند، بيمارىها و بلايا و خواهشها كه زاييده تقديرند، به آن‌ها حملهور شد و در اثر صدماتى كه به مردمان وارد گرديد، به طرف رياضت رفتند و آن‌هايى كه به سرور آسمانى مايل شدند، قربانى كردند و بدين طريق بشر در اثر از دست دادن بسيارى از خصال نيك خود و كاهش ميزان تقوا تنزّل كرد.
دوره چهارم کلی: فقط يك- چهارم از تقوا باقى مانده است. پيروى از وداها و اعمال نيك و شعاير مذهبى و قربانىها ترك شد. بلايا، بيمارىها، خستگى، عيوب، بدبختى، گرسنگى و بيم در همه جا حكمفرما گرديد. با پيشرفت زمان، بيش از پيش درجه تقوا تنزل مىكند و آدمى به همين نسبت از مرتبه انسانيت پایین مىآيد و وقتى رو به خرابى و تباهى مىرود، مقاصد آن نيز تضعيف شده و افول اخلاقى عمومى، مردمان را پست مىسازد.[2] و در پايان همين دوره است كه موعود هندو ظهور خواهد كرد.[3]
ظهور منجی در کتب هندو
الف) كتاب اوپانيشاد
«اين مظهر ويشنو(مظهر دهم) در انقضاى كلى، يا عصر آهن، سوار بر اسبى سفيد، در حالى كه شمشير برهنه درخشانى به صورت ستاره دنباله‌دار در دست دارد، ظاهر مىشود و شرها را تماما هلاك مىسازد و خلقت را از نو تجديد مىكند و پاكى را رجعت خواهد داد. به گفته هندو، مظهر دهم در انقضاى عالم ظهور خواهد كرد.»[4]
ب) كتاب باسك
«دور دنيا تمام شود به پادشاه عادلى در آخر الزمان، كه پيشواى ملائكه و پريان و آدميان باشد و حق و راستی با او باشد و آن‌چه در دريا و زمينها و كوهها پنهان باشد، همه را به دست آورد و از آسمانها و زمين و آن‌چه باشد، خبر دهد. از او بزرگتر، كسى به دنيا نيايد.»[5]
ج) كتاب ريگودا
«ويشنو، در ميان مردم ظاهر مىگردد. او از همه كس قوىتر و نيرومندتر است. در يك دست ويشنو(نجات دهنده) شمشيرى به مانند ستاره دنباله‌دار و دست ديگر انگشترى درخشنده دارد. هنگام ظهور وى، خورشيد و ماه تاريك مىشوند و زمين خواهد لرزيد.»[6]
نتیجه‌گیری:
پس بنا بر آیین هندوئیسم، ظهور منجی در پایان این دوره‌ها امری ضروری است، که پس از طی شدن مراحل «مهایوگه» تحقق پیدا می‌کند،
_______________________________________________
پی‌نوشت
[1]. مقالات و بررسی‌ها، جلال مقدم، دانشكده الهيات دانشگاه تهران، دفتر 71 ، تابستان 81، ص 287- 285.
[2]. فصل‌نامه هفت آسمان، سال پنجم شماره 20، زمستان 1382، مقاله كيهان شناخت و فرضيه ادوار جهان(هندو) سيد حسين حسينى آصفى، صص 60- 61.
[3]. مقالات و بررسی‌ها، همان، ص 294.
[4]. اوپانيشاد، ترجمه محمّد داراشكوه (از متن سانسكريت)، ج 2، ص 637. به نقل از منجى در اديان، شاكرى زواردهى، روح الله، بنياد فرهنگى حضرت مهدى موعود(عجل‌الله‌تعالی‌فرجه‌الشریف)، 1388 ش، ص225.
[5]. بشارات عهدين، محمد صادقى، دار الكتب الاسلاميه، 1336ش، ص 246.
[6]. ظهور حضرت مهدى(عجّل اللّه تعالى فرجه الشريف) از ديدگاه اسلام و مذاهب و ملل جهان، سيد اسد اللّه هاشمى شهيدى، مسجد جمكران، 1380 ش، ص 298.