یکی از مهمترین صفات خداوند متعال علم و آگاهی او نسبت به خلق و تمام جزئیات است؛ متکلمین برای اثبات علم و شعور الهی به چند دلیل استناد کرده اند که ما در این جا به دو مورد از آنها اشاره می کنیم:
دليل اول متكلمين: افعال حكيمانه و يا محكم و متقن عبارت است از افعالى كه روى نقشه هاى دقيق و حساب شده طراحى شود و بر اساس پايه هاى محكمى استوار باشد و مشتمل بر فوائد و خواص بي شمارى باشد. به طور مثال خانهاى كه انسان هاى بزرگ و عاقل می سازند، بر اساس حكمت است؛ يعنى طورى بنا می كنند كه از حوادث عالم طبيعت نظير باد، باران، سيل و امثال آن محفوظ باشد و به هنگام طوفان و بوران آسيبى بدان نرسد؛ امّا منزلى كه كودكان در مقام بازى می سازند كه غالبا از چوب و يا كاغذ و يا گل فراهم شده است، كارى عبث و غير حكيمانه است و به اندك باد يا بارانى ويران می گردد و استحكامى ندارد. با حفظ اين مقدمه استدلال اين است كه: خداوند، فاعل افعال متقن و محكم است، چرا که قطعا عالم هستی و دنیای پیرامون ما دارای احکام و نظمی خاص است؛ و هر كسى كه اين گونه باشد، قطعا عالم است؛ پس خداوند عالم است. لذا نظم و استحکام عالم در سالیان دراز، بهترین دلیل بر علم و شعور و درایت خداوند منان است.(تجريد الاعتقاد، ص: 192)
دلیل دوم متکلیمن: قاعده مهم و معروف «إنّ مفيض الكمال لا يكون فاقده». توضیح مطلب: هر گاه موجودی به موجود دیگر، صفتی را می بخشد و افاضه می کند، هرگز نمی تواند خود فاقد آن صفت کمال باشد؛ چرا که اگر خود او، آن صفت را نداشته باشد، نسبت به آن صفت فقیر است و نادار، پس چگونه می تواند به دیگری ببخشد؟ لذا هر گاه علت، موجودی را خلق کند، تمام کمالات آن موجود را دارد. حال که خداوند متعال انسان را آفریده و انسان دارای علم و شعور است، قطعا خداوند متعال نیز داری علم و شعور است به نحو اعلی و برتر. (الإلهيات على هدى الكتاب و السنة و العقل، ج1، ص: 111)
نظرات