ائمه اطهار(علیهم‌السلام) بردگان را می‌خریدند و بعد از مدت کوتاهی آن‌ها را با اسلام آشنا کرده، سپس آزاد می‌کردند.
شبهه: خرید کنیزان از برده فروشان توسط ائمه اطهار شیعه در صدها روایت معتبر آمده و قطعی است، این کار سبب ترغیب و تشویق عده‌ای برای گرفتن کنیز و دزدیدن دختران از خانواده‌هایشان و ترویج و بسط برده‌داری می‌شد، همان‌طور که خرید مال دزدی سبب ترغیب افراد به دزدی می‌شود.
پاسخ: شبهه کننده در این متن مطلب را طوری جلوه می‌دهد که انگار در جامعه عرب تنها ائمه اطهار(علیهم‌السلام) کنیز یا غلام خریداری می‌کردند و اگر ایشان نبودند، دیگر کسی برده نمی‌خرید و بازار برده فروشان کساد می‌شد و آنان دیگر انگیزه‌ای برای آوردن برده نداشته‌اند. در حالی‌که آوردن برده از مناطق مختلف به عربستان و مکه در آن زمان بسیار معمول بوده و اشراف مکه و دیگران به خرید آن‌ها اقدام می‌کردند و مردم بسیاری بودند که برده -اعم از کنیز و غلام- را خریداری کرده و در منزل خود نگه‌داری می‌کردند، لذا خرید امام معصوم یا نخریدن ایشان، هیچ تاثیری بر روند برده داری نداشت و این عادت مردم عرب بوده که برده می‌خریدند.
لذا در پاسخ این شبهه می‌گوییم:
نکته اول: برخی از برده‌ها از حمله قبیله‌ای به قبیله دیگر به دست می‌آمدند، آن‌ها معمولا دیگر کس و کاری نداشتند، چون مردان قبیله کشته می‌شدند، لذا آن زنان و بچه‌ها یا باید کشته می‌شدند یا از گرسنگی و تشنگی تلف می‌گشتند یا اسیر می‌شدند و به عنوان برده به فروش می‌رسیدند، لذا این چنین نبوده که اگر برده نباشند، بتوانند به خوبی زندگی کنند، موید این سخن هم این است که بسیاری از برده‌ها فرار نمی‌کردند، و با اختیار و اراده خود در خانه ارباب خود می‌ماندند، زیرا ارباب آن‌ها، به آنان مسکن و غذا می‌داد و گاهی هم کنیز و غلام را به ازدواج هم در می‌آوردند تا مشکل جنسی آنان نیز برطرف شود. بنابراین این چنین نبوده که همیشه فردی دزدیده شود و به عنوان برده فروخته شود، بلکه بسیاری از برده‌ها در جنگ‌ها اسیر می‌شدند.
نکته دوم: پیامبر اکرم و ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در کار انجام شده قرار گرفته بودند، یعنی در جامعه‌ای زندگی می‌کردند که برده‌های زیادی داشت و در منزل اشراف مکه و عربستان زندگی می‌کردند، برده فروشی و خرید برده امری عادی و یکی از کارهای روزمره مردم بود، لذا مبارزه با آن بسیار سخت و نامناسب بود، باید تدبیری می‌اندیشیدند که برده داری بعد از مدتی از بین رود و جامعه نیز توان این کار را داشته باشد. اعلام آزادی برده‌ها در آن جامعه به هیچ وجه مناسب نبود و بدون شک جامعه را با مشکل جدی مواجه می‌کرد، فرض کنید در شهر کوچکی چون مکه که حدود ده هزار نفر جمعیت داشت، به یک‌باره هزار زن و هزار مرد آزاد می‌شد، اینجا چه باید کرد؟ حکومت باید مخارج آن‌ها را از کجا بدهد؟ مسکن آن‌ها چه می‌شود؟ مسائل جنسی آن‌ها چه می‌شود؟ آیا بسیاری از آنان به دزدی و بسیاری از زنان به فحشا روی نمی‌آورند؟ بدون شک جامعه آن زمان با بحران شدیدی مواجه می‌شد، لذا اسلام و ائمه اطهار(علیهم‌السلام) راه دومی را در پیش گرفتند و آن آزاد کردن تدریجی و مبارزه تدریجی با این مساله بود. به طور مثال پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) فرمود: «شَرُّ النَّاسِ مَنْ بَاعَ النَّاس: بدترین مردم، کسی است که انسان‌ها را بفروشد». لذا خرید برده توسط ائمه اطهار(علیهم‌السلام) به منظور آزاد کردن و تربیت آن‌ها بود و به مرور این اتفاق افتاد و بعد از گذشت چند قرن برده داری به طور کلی از جامعه اسلامی ریشه کن شد.
نکته دوم: آیا خریداری شدن توسط مردی مهربان و با عطوفت که تمام موارد اخلاقی را رعایت می‌کند، خوب است یا توسط فردی که اهل ظلم و تعدی و کتک زدن و هر نوع عمل غیر انسانی است، مطمئنا گزینه اول بهتر است. به عبارت دیگر برده، برده بوده و چاره‌ای جز فروخته شدن نداشته است، حال توسط چه کسی خریداری شود بهتر است، عقل و منطق حکم می‌کند، توسط انسانی عادل و باتقوا و خداترس خریداری شود بهتر است، این‌گونه نبوده که اگر مومنین برده نمی‌خریدند، دیگر بساط برده داری جمع می‌شد و دیگر کسی برده نمی‌خرید و کسی برده فروشی نمی‌کرد؛ خیر، اشراف و غیرمومنین می‌خریدن و به شدت آن‌ها را مورد اذیت و آزار روحی و جسمی قرار می‌دادند، پس همیشه برده داری بوده و خرید آن‌ها توسط مومنین همیشه مطلوب بوده است.
نکته سوم: اهل بیت(علیهم‌السلام) عمدا کنیز و غلام خریداری می‌کردند و مدت کوتاهی آن‌ها را نگه می‌داشتند و با روش خود تربیت کرده، سپس آن‌ها را آزاد می‌کردند، آن‌ها نیز با مرام مسلمانی آشنا شده و مسلمان می‌شدند و در برخی موارد حتی مرید امام؛ چون معمولا برده‌ها از کشورهای دیگر وارد عربستان می‌شدند و مسلمان نبودن، لذا اهل بیت(علیهم‌السلام) با این کار هم آن‌ها را تربیت می‌کردند و هم آزاد؛ به طوری که نقل شده حضرت امیرالمومنین(علیه‌السلام) حدود 1000 برده خرید و آزاد کرد، در رابطه با امام سجاد(علیه‌السلام) نیز همین مطلب وجود دارد و نوشته‌اند ایشان نیز حدود 1000 برده خریده و آزاد کرده است.[1] نمونه بارز آن قنبر است که توسط امیرالمومنین(علیه‌السلام) خریداری شد و بعد از آزاد شدن مرید حضرت شد و از یاران خاص و از اصحاب سرّ حضرت گردید و عاشق مرام ایشان.[2]
بنابراین ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در کار انجام گرفته قرار گرفته بودند و برده داری در آن زمان بسیار مرسوم و مورد اشتیاق مردم بود و حتی خانواده‌های متوسط جامعه نیز یک یا چند کنیز خریداری کرده تا در کار منزل به همسر آن‌ها کمک کند و نیز چند غلام که در کار مزرعه و بیرون به آن‌ها کمک کنند، لذا اگر هم ائمه اطهار(علیهم‌السلام) هیچ برده‌ای نمی‌خریدند این کار انجام می‌شد و طالب داشته است.
__________________________________
پی‌نوشت
[1]. برای مطالعه بیشتر به این مطلب مراجعه کنید.
[2]. برای مطالعه بیشتر به این مطلب مراجعه کنید.
شبهه: خرید کنیزان از برده فروشان توسط ائمه اطهار سبب ترغیب و تشویق عده‌ای برای گرفتن کنیز و دزدیدن دختران از خانواده‌هایشان و ترویج و بسط برده‌داری می‌شد.
ائمه اطهار(علیهم‌السلام) در کار انجام گرفته قرار گرفته بودند و برده داری در آن زمان بسیار مرسوم و مورد اشتیاق مردم بود و حتی خانواده‌های متوسط جامعه نیز یک یا چند کنیز خریداری کرده تا در کار منزل به همسر آن‌ها کمک کند و نیز چند غلام که در کار مزرعه و بیرون به آن‌ها کمک کنند، لذا اگر هم ائمه اطهار(علیهم‌السلام) هیچ برده‌ای هم نمی‌خریدند این کار انجام می‌شد و طالب داشته است.