چکیده: زیارت قبور مؤمنان و مرقد مطهر ائمه معصومین یکی از مهمترین اختلافات وهابیان با سایر مسلمانان است، به عقیده وهابیان زیارت قبور شرک بوده و با توحید عبادی منافات دارد، لذا مسلمانان را که به زیارت قبور میروند به کفر و شرک متهم میکنند.
زیارت قبور مؤمنان و مرقد مطهر ائمه معصومین(علیهمالسلام) یکی از مهمترین اختلافات وهابیان با سایر مسلمانان است، به عقیده وهابیان زیارت قبور شرک بوده و با توحید در عبادت منافات دارد، لذا مسلمانان را که به زیارت قبور میروند به کفر و شرک متهم میکنند، اما خود را موحّد میدانند. وهابیان و در راس آنها «ابنتیمیه» زیارت قبور را به دو قسم شرعی و بدعی تقسیم کرده و معتقد است: «زیارت قبور بر دو وجه است: زیارت شرعی و زیارت بدعتی.» سپس در ادامه میگوید: «اگر کسی به زیارت قبری برود و تنها قصد سلام و دعا برای میت و صاحب قبر را داشته باشد، زیارت شرعی است و اشکال ندارد، اما اگر به زیارت قبری برود و روی قبر دست بکشد، و به صاحب قبر قسم بخورد و یا او را به کسی قسم بدهد، در کنار قبر او نماز بخواند و از صاحب قبر طلب یاری یا حاجت و یا شفاعت و یا نذر و ... بکند به گمان اینکه زودتر به اجابت میرسد، چنین زیارتی بدعت و منهی عنه و حرام است».[۱]
اما برخی دیگر از علمای اهل سنت مانند «عظیم آبادی» در کتاب خود بعد از فضیلت زیارت قبر پیامبر(صلىاللهعليهوآله) و قبول پذیرش اصل مشروعیت آن گفته است که «سفر کردن برای زیارت قبر پیامبر(صلىاللهعليهوآله) حرام است، لذا باید به قصد زیارت مسجد پیامبر(صلیاللهوعلیهوآله) به مدینه مسافرت کنند، و سپس قبر پیامبر(صلىاللهعليهوآله) را زیارت کنند».[۲] لذا با سخنان مبهم و دو پهلوی خود درباره زیارت قبور تشکیک میکند، و اذهان عمومی مسلمانان را پریشان و جرقه فتنه را برپا و شعلهور میسازند.
و این در حالی است که برخی از آیات شریفه قرآن دلالت دارد بر آنکه زیارت قبر انسان صالح و اولیای الهی جایز است، مثلاً آیه شریفه «ولا تصلّ علی احدٍ منهم مات ابداً و لا تقم علی قبره.[توبه/۸۴] یعنی و دیگر هرگز در نماز میّت منافقان حاضر مشو، بر جنازه هیچ مُردهای از آنها نماز نگذار، و بر سر قبرش نایست.»
این آیه دلالت میکند که اگر کسی از منافقان بمیرد بر او نماز نخوانید و سر قبر او نروید، و بر قبر او توقف نکنید، یعنی مفهوم آیه این است که اگر میت منافق نبود، نماز خواندن بر او و نیز سر قبر او رفتن و درنگ کردن بر سر قبر او جایز است. بنابراین از این آیه جواز زیارت قبور مسلمانان غیر منافق به دست میآید. «بیضاوی» و «آلوسی» از علمای اهل سنت در تفاسیر خود آوردهاند: «نه برای دفن و نه برای زیارت، نزد قبر منافقین درنگ نکن».[3] بنابراین توقف کردن برای زیارت قبر مؤمن جایز و نماز خواندن نیز جایز است.
از طرف دیگر روایات بسیاری وجود دارد که دلالت بر جواز زیارت قبور، بلکه امر به آن نموده است که اینگونه روایات هم در کتب شیعه و هم در کتب اهل سنت فراوان یافت میشود، از جمله اینکه در بعضی از روایات از پیامبر نقل شده که فرمود: «من قبلاً شما را از زیارت قبور نهی میکردم، ولی اکنون به زیارت آنها بروید».[4] اینگونه روایات به معنی آن است که قبلاً نوع اموات، اموات مشرکین بوده، اما پس از آنکه تعدادی از مسلمانان وفات یافتند، دیگر زیارت قبور اشکالی ندارد، به همین خاطر پیامبر(صلیاللهوعلیهوآله) فرمود قبلا نهی کردم ولی الان به زیارت بروید.
همچنین رسول خدا(صلیاللهوعلیهوآله) میفرماید: «هر کس قبر مرا زیارت کند، شفاعت من بر او واجب میگردد». این حدیث را سبکی در کتاب خود، آورده و گفته است: «این روایت را در رد کسانی است که گمان کردهاند، تمام روایات زیارت ساختگی است، آوردهام و یک کتاب مستقل دراینباره نوشتم». سپس علمایی که این روایت را نقل کردهاند و صحیح دانستهاند را نام میبرد از جمله: دارقطنی، بیهقی، قرشی اصفهانی، عیاض مالکی، ابنعساکر، عبدالرحمن اندلسی، ابنجوزی، ...».[5]
به همین خاطر فقهای شیعه و اهلسنت زیارت قبور برای موعظه و پند گرفتن را مستحب میدانند، برخی دیگر آن را مباح میدانند. و در آن اختلافی نمیدانند، در هر صورت زیارت قبور جایز است و کفر و شرک نیست.
سیره و رفتار اصحاب پیامبر خدا(صلىاللهعليهوآله) هم همینگونه بوده است، لذا در روایتی آمده است که «میسره وقتی از فتح شام به مدینه آمد، شبانه به زیارت قبر پیامبر اکرم(صلىاللهعليهوآله) رفت؛ همچنین آنگاه که خلیقه دوم بعد از فتوحات شام، وارد مدینه شد، در نخستین اقدام به مسجد پیامبر(صلىاللهعليهوآله) رفت و بر رسول خدا(صلىاللهعليهوآله) سلام فرستاد».[6]
در کتاب «طبقات الحنابله» وارد شده: «زیارت قبر احمد بن حنبل و تبرک جستن به آن جایز است».[7]
بنابراین طبق آیات و روایات و رفتار مسلمین، از صدر اسلام تاکنون، زیارت قبور حتی زیارت قبر غیر انبیا جایز بوده و وهابیت به تبع «ابنتیمیه» و « محمدابنعبدالوهاب» آن را ممنوع نمودند، و زیارت کنندگان را مشرک خوانده و جنگ با آنان و کشتن آنها را لازم میدانند، و در این مسأله خود را از تمام مسلمانان جدا نمودند، و عقیده منحصر به فرد و خطرناکی دارند، که باعث سوء استفاده دشمنان اسلام برای از بین بردن مسلمانان میگردد.
----------------------------------------------------------------------------------
پینوشت
[1]. «زيارة القبور على وجهين: زيارة أهل التوحيد المتبعين للرسل وزيارة أهل البدع والشرك. فالأولى مقصودها أن يسلم على الميت ويدعى له وزيارة قبره بمنزلة الصلاة عليه إذا مات يقصد بها الدعاء له والله سبحانه يثيب هذا الداعي له عند قبره كما يثيب الداعي إذا صلى عليه وهو على سريره. والثانية مقصودها أن يطلب منه الحوائج أو يقسم على الله أو يظن أن دعاء الله عند قبره أقرب إلى الإجابة فهذا كله من البدع المنكرة باتفاق أئمة المسلمين ولم يكن شيء من هذا على عهد الرسول(صلى الله عليه وآله وسلم) وأصحابه والتابعين لهم بإحسان بل كان المسلمون لما فتحوا أرض الشام والعراق وغيرهما إذا وجدوا قبراً يقصد الدعاء عنده غيبوه كما وجدوا بتستر قبر دانيال فحفروا له بالنهار ثلاثة عشر قبراً ودفنوه بالليل في واحد منها وكان مكشوفاً وكان الكفار يستسقون به فغيبه المسلمون لأن هذا من الشرك.» منهاج السنة، ابن تیمیه، مؤسسه قرطبه، 1406ق، ج2، ص438.
[2]. «واعلم ان زیاره قبر النبی (صلی الله علیه وآله وسلم) اشرف من اکثر الطاعات و افضل من اکثر المندوبات و لکن ینبغی لمن یسافر...» عون المعبود فی شرح سنن ابی داوود، عظیم آبادی، بیروت: دار الكتب العلمية، ۱۴15ق، ج۶، ص۲۵.
[3]. «لا تقف عند قبره للدفن أو الزیارة.» تفسیر انوار التنزیل و اسرار التأویل، بیضاوی، بیروت: دارالفکر، ج3، ص163.
تفسیر الآلوسی، آلوسی، ج10، ص155.
[4]. صحیح مسلم، مسلم نیشابوری، بیروت: دارالفکر، ج3، ص65 و ج6، ص82.
سنن ترمذی، ترمذی، بیروت: دار الفكر للطباعة والنشر، 1403ق، ج2، ص259.
سنن نسائی، نسائی، بیروت: دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، 1348ق، ج۴، ص۸۹.
سنن ابن ماجه، ابن ماجه قزوینی، دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، ج1، ص501.
سنن ابی داود، سلیمان بن اشعث، دار الفكر للطباعة والنشر والتوزيع، 1410ق، ج2، ص87 و ص189.
مسند احمد، احمد بن حنبل، بیروت: دارصادر، ج1، ص145 و ص452 و ج3، ص38 و ج5، ص350 و ص355 و...
تفسیر الآلوسی، آلوسی، ج10، ص155.
[5]. «من زار قبری وجبت له شفاعتی.» شفاء السقام فی زیارة خیر الانام، سبکی، 1419ق، ص65 – 81.
[6]. «فلما قدم ميسرة مدينة رسول الله (صلى الله عليه وآله وسلم)، دخلها ليلاً، ودخل المسجد، وسلم على قبر رسول الله(صلى الله عليه وآله وسلم) وعلى قبر أبي بكر. وفيه أيضاً: أن عمر لما صالح أهل بيت المقدس، وقدم عليه كعب الأحبار وأسلم، وفرح عمر بإسلامه، قال عمر له: هل لك أن تسير معي إلى المدينة وتزور قبر النبي (صلى الله عليه وآله وسلم) وتمتع بزيارته؟ فقال لعمر: يا أميرالمؤمنين، أنا أفعل ذلك. ولما قدم عمر المدينة أول ما بدأ بالمسجد، وسلم على رسول الله (صلى الله عليه وآله وسلم). وقد ذكر المؤرخون والمحدثون، منهم: أبوعمر بن عبدالبر في «الإستيعاب» وأحمد بن يحيى البلاذري في «تأريخ الأشراف» وابن عبدربه في «العقد».» شفاء السقام، سبکی، 1419ق، ص144.
[7]. طبقات الحنابله، محمد بن ابی یعلی، دار المعرفة، بیروت، ج ۱ ص ۳۸۸، (شرح حال کرخی رقم ۴۹۸).
نظرات
وَمَنْ يَخْرُجْ مِنْ بَيْتِهِ مُهَاجِرًا إِلَى اللَّهِ وَرَسُولِهِ ثُمَّ يُدْرِكْهُ الْمَوْتُ فَقَدْ وَقَعَ أَجْرُهُ عَلَى اللَّهِ وَكَانَ اللَّهُ غَفُورًا رَحِيمًا --نسا - 100
سلام برادران در این ایه خدای غفور و رحیم اجازه زیارت پیامبر را تا قیامت داده است و اجر هم می دهد علی علیه السلام ودیگر ائمه هم در قران نفس پیامبر خوانده شده اند.