توسل به پیامبر اکرم و اهل‌بیت مطهرش (صلی‌الله علیه‌وآله) از سنت‌هایی بوده است که از ابتدا اسلام تاکنون بین مسلمین مرسوم بوده، آن‌چنان‌که علماء بزرگ اسلام (از هردو فرقه شیعه و سنی) در کتب خویش به ذکر آن پرداخته‌اند. که در ادامه به گوشه‌ای از رفتار صحابه و بزرگان اهل سنت در این زمینه اشاره می‌کنیم.
توسل به پیامبر اکرم و اهل‌بیت مطهرش(صلی‌الله علیه‌وآله) از سنت‌هایی بوده است که از ابتدا اسلام تاکنون بین مسلمین مرسوم بوده، آن‌چنان‌که علماء بزرگ اسلام (از هردو فرقه شیعه و سنی) در کتب خویش به ذکر آن پرداخته‌اند. که در ادامه به گوشه‌ای از رفتار صحابه و بزرگان اهل سنت در این زمینه اشاره می‌کنیم.
زمانی که قحطى و خشک‌سالی پيش مىآمد، خلیفه دوم از طريق توسّل به عباس عموى پيامبر(صلی‌الله علیه‌وآله) طلب باران مىكرد و مىگفت: «به خدا سوگند! عباس وسيله به درگاه الهى است و داراى قرب و منزلت نزد اوست و خدايا! ما به وسیله عموى پيغمبرمان به تو روى مىآوريم، پس سيراب‌مان كن».[1]
یا در حدیثی دیگر عایشه، مردم را به توسل به قبر مطهر پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) برای برطرف شدن قحطی تشویق می‌نمود: «آن‌گونه که در تاریخ منقول است که مردم مدينه، مبتلا به قحطی شديدی شدند، نزد عايشه شکايت کردند، عايشه به آن‌ها گفت: به قبر رسول خدا(صلی‌الله عليه‌و‌آله) توجه کنيد و پنجره‌ای بين قبر شريف و آسمان باز کنید تا مانعی بين قبر و بين آسمان نباشد، مردم این کار را انجام دادند و به همین خاطر آن سال باران فراوانی بارید به حدی که همه بیابان‌ها سرسبز شد و چهارپایان از اين علف‌ها به‌اندازه‌ای خوردند که فربه شدن».[2]
و یا در تاریخ منقول است که عقبه بن عامر که نامه‌رسان خلیفه دوم در فتح دمشق بود، با توسل به قبر پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) راه هفت روز ونیم را با دو روز نیم طی نمود.[3]
محمد بن مؤمل شاگرد ابن خُزيمه، استاد بخاري و مسلم، می‌گويد به همراه استادم ابن خزيمه و جمعی از اساتيد به زيارت بارگاه علی بن موسی‌الرضا(علیه‌السلام) در طوس رفتيم، استادم ابن خزيمه چنان در برابر آن بقعه متبرکه تعظيم و تواضع کرد که همه در شگفت مانديم.[4]
و امامان اهل سنت به استحباب توسل تأکید داشته[5] و خویشتن نیز به آن عمل می‌کرده‌اند. محمد بن ادريس شافعی به قبر ابوحنیفه و احمد بن حنبل به قبر شافعی متوسل می‌شدند.[6]
توسل به اهل‌بیت(علیهم‌السلام) در عرف مردم آن‌چنان رواج داشته است، که شاعران بزرگ آن را در اشعار خویش تبلور داده‌اند به عنوان مثال شیخ اجل سعدی شیرازی که در قرن ششم می‌زیسته است و مذهب تسنن را برای خویش انتخاب کرده است در کتاب بوستان خویش این‌گونه می‌سراید.
خدایا به حق بنی فاطمه
که برقولم ایمان کنم خاتمه
اگر دعوتم رد کنی ور قبول
من و دست و دامان آل رسول [7]
سخن پایانی این‌که: توسل و توکل که حدود پانزده قرن میان مسلمانان رواج داشته است، توسط گروه نوظهور وهابیت شرک نامیده شده آن‌چنان‌که ابن تیمیه که سرمنشأ تفکر وهابی است، در فتوایی این‌گونه بیان می‌کند، «اگر کسی به قصد زیارت و توسل به پیامبر مسافرت کند، و علت اصلی سفر او رفتن به مسجد حضرت و توسل وزیارت و طلب حاجتی از وی باشد مشرک و از شریعت اسلام خارج است».[8]
حال آن‌که این سؤال در ذهن مطرح می‌شود که آیا صحابه جلیل‌القدر و علما بزرگ فریقین تاکنون به این نکته توجه نداشته‌اند که توسل شرک است، یا این‌که ملاک‌های شرک را در توسل نمی‌دیده‌اند[9] تا آن را مورد رد قرار دهند!؟ یا این‌که وهابیان تمام صحابه حتی خلفا راشدین را نیز مشرک می‌دانند، که در این صورت این سؤال مطرح می‌شود که چگونه به پیروی از ایشان بر خواسته‌اند، و ایشان را به عنوان خلیفه قبول کرده‌اند!؟
ــــــــــــــــــــــــــــــــــ
پی‌نوشت
[1]. «هذا واللَّه الوسيلة الى اللَّه و المكان منه، اللهم! انّا نتوسّل اليك بعمّ نبيّنا فاسقنا»، ابن اثير، اسد الغابه، دار الكتب العلميه.اسدالغابة، ج 3، ص 165
[2]. مسند الدارمي معروف به سنن الدارمي ،تأليف ابو محمد عبد الله بن عبد الرحمن بن فضل بن بهرام الدارمي، با تحقيق حسين سليم اسد الداراني، جلد اول، چاپ دار المغني، صفحه 227
[3]. عمده القاري شرح صحيح بخاري، تأليف بدر الدين ابي محمد محمود بن احمد عيني، چاپ دار الکتب العلميه بيروت، جلد 11، با تحقيق عبد الله محمود محمد عمر، صفحه 227
[4].ابن حجر العسقلاني، تهذيب التهذيب، ج 7، ص 339 (از نکات بسیار مهم، در این نقل‌ها این است که بزرگان اهل سنت به اهل‌بیت رسول اکرم صلی‌الله علیه و اله متوسل می‌شده‌اند.)
[5]. کتاب الانصاف في معرفه الراجح من الخلاف علي مذهب امام احمد بن حنبل، تأليف امام علاء الدين ابي الحسن علي بن سليمان بن احمد المرداوي السعدي الحنبلي، چاپ دار الکتب العلميه بيروت، جلد دوم ، صفحه 430
[6].الخطيب البغدادي، تاريخ بغداد، ج 1، ص 120
[4]. الخطيب الخوارزمي، مناقب ابي حنيفه، ج 2، ص 199
[7]. بوستان ـ قسمت ستایش پیغمبر صلی‌الله علیه واله
[8]. ابن تیمیه ،الرد علی الاخنائی، ص18، چاپ ریاض، انتشارات المرئاسه العامه الادارات البحوث العلمیه،1404ه ق.
[9]. یکی از مهم‌ترین ملاک‌های شرک این است که شخص گمان کند که فرد یا شئ می‌تواند مستقلاً و بدون کمک خداوند متعال در جهان هستی کاری را انجام دهد. حال‌آنکه افرادی که متوسل به پیامبر اکرم صلی‌الله علیه و اله می‌شوند، به این اندیشه قائل هستند که تمام قدرت و توانایی که برای ایشان است از خداوند متعال هست و چون خداوند ایشان را به‌عنوان وسیله‌ای برای تقرب قرار داده است به ایشان توسل می‌نمایند.