اختلاف فتاوای مراجع تقلید

3. باید بدانیم که اختلاف فتاوای مراجع تقلید به خاطر هوس‌های نفسانی و منافع شخصی نیست. بلکه گاه تقوا و پرهیزکاری آنان به حدی رسیده است که هنگامی که از یکی از مراجع تقلید گذشته پرسیده بودند: «حکم چیز نجسی که در چاه بیفتد چیست؟» این مرجع تقلید پیش از پاسخ دادن به آن، دستور داده بودند چاه را پر کنند و سپس پاسخ مسأله را بدهند تا مبادا در بیان حکم شرعی دچار هواهای نفسانی و در نظر گرفتن منافع شخصی شود. زیرا: ما باید آن چنان که فکر می‌کنیم زندگی کنیم، نه آن چنان که زندگی می‌کنیم فکر کنیم. چنانچه مرجع تقلیدی از روی هواهای نفسانی فتوا دهد، از نظر اسلامی و فقهی، شرط «عدالت» را ـ که از شرایط مرجعیت تقلید است ـ از دست خواهد داد و عمل کردن به فتوای او جایز نیست.
4. آخرین نکته این است که اختلاف فتوا و نظر در زمان پیامبر خدا صلی الله علیه و آله و سلم، معصومان (و یاران و شاگردان آنها به طوری که محسوس باشد وجود نداشته است، زیرا آنان برای یافتن پاسخ سئوالات فقهی و شرعی خویش و یا هنگام اختلاف نظر در یک حکم شرعی به معصوم (دسترسی داشته اند، اما در زمان غیبت امام زمان علیه السلام چون مراجع تقلید و مجتهدان اسلامی به معصوم (دسترسی ندارند، باید احکام اسلامی و مسائل فقهی را شخصاً از آیات و احادیث استنباط کنند و به دست آورند. و از طرفی چون بخشی از آیات و احادیث اسلامی از جهات گوناگونی ـ که به آن اشاره خواهیم کرد ـ ممکن است برای آنان روشن نباشد، از این جهت میان مراجع تقلید، اختلاف فتوا و نظریه وجود دارد و الا در زمان معصومان (اختلاف نظری که محسوس و آشکار باشد، وجود نداشته است.
اینک پس از یادسپاری نکات یاد شده شایسته است بدانیم علّت و ریشه‌های ا ختلاف فتاوا و نظریات مراجع تقلید بر چند گونه است: