تأثیرات مسلمانان به علم پزشکی

مسلمانان حدود پنج قرن، تمدنی را پایه گذاری کردند، که تأثیرات بسزایی در جوامع بعد از خویش داشت، ولی متأسفانه عدم آگاهی مسلمانان امروزی از این تأثیرگذاری سبب شده است که برخی از معاندان اسلام، این دین را مخالف علم معرفی کنند، از این‌رو در این نوشتار تلاش می‌کنیم به گوشه‌ای از خدمات مسلمانان در یکی از علوم اشاره کنیم.

علم پزشکی، از جمله علومی است که مسلمانان، به آن اهتمام زیادی داشته‌اند، و این امر برخواسته از تأکیداتی بوده است که پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در این زمینه داشته است، به گونه‌ای که از ایشان نقل شده است: «العلم علمان علم الادیان و علم الابدان»[1]. و می‌توان گفت اولین مطالب در مورد علم طب بر خواسته از آیات قرآن و احادیثی بوده است که توسط پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بیان شده است، به گونه‌ای که مجموعه سخنان پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) در مسائل طبى به ‏دست نويسندگان مسلمان مدون شده كه به طب النبى معروف گرديده است و بى‏‌شك اين احاديث در فراهم آمدن زمينه كلى رشد طبابت در اسلام تأثيرى بسزایی داشته است.‏[2]

علم طب از راه ترجمه آثار دانشمندان یونانی مانند بقراط و جالینوس به دست مسلمانان رسید و به سرعت بین مسلمانان بومی سازی شد و این امر برخواسته از آن بود که بسیاری از مسائلی که پزشکان مسلمان در خصوص بیماران خود با آن روبه رو بودند به سرزمین های اسلامی و شرایط خاص آن اختصاص داشت که در نوشته های یونانی از آن ذکری به میان نیامده بود.

پزشكى اسلامى به طرق گوناگون در پزشكى غرب تأثير گذاشت. يكى از اين راه‌ها، ترجمه متعدد آثار پزشكان اسلامى بود كه به زبان لاتين ترجمه شد. يكى از مهم‏ترين اين پزشكان محمد بن زكرياى رازى است كه آثار متعددى از وى به لاتين ترجمه شد و هر كدام از اين آثار بارها به چاپ رسيد.

بسيارى از مورخان و دانشمندان غربى بر اين باورند كه كتاب الجدرى و الحصبة (آبله و سرخك) رازى بزرگ‌‏ترين نوشته وى است. اين كتاب براى نخستين بار در سال 1498 م به لاتين ترجمه و چاپ شد. افزون بر اين، اين كتاب نزديك به چهل بار در اروپا چاپ شده است. بنابراين به نظر مى‏‌رسد كه‏ تعداد ترجمه‏‌ها و چاپ‌هاى اين كتاب از بسيارى از ديگر كتب طبى اسلامى در تمدن اسلامى بيشتر است. كتاب دیگر رازى «الحصى المتولدة فى الكُلى و المثانة» در سال 1896 در پاريس چاپ شد. كتاب «الحاوى» رازى در سال 1279 م در زمان شارل يكم توسط پزشكى يهودى به نام «فرج‏بن سالم» به لاتين ترجمه شد و در سال 1542 م پنج بار چاپ و منتشر شد. اين كتاب در اروپا از مهم‏ترين كتب درسى مرجع دانش پزشكى به‏‌شمار مى‏‌آمد.

ديگر پزشك تأثيرگذار در پزشكى غرب «ابن‏‌سينا» است. كتاب مهم پزشكى او، قانون، سال‌ها مهم‏ترين كتاب پزشكى غرب به‏‌شمار مى‏‌آمد. در اواخر سده پانزدهم ميلادى اين كتاب شانزده بار در اروپا چاپ و منتشر شد كه پانزده بار آن لاتين و يك بار هم به عبرى بوده است. تفسيرهايى كه بر اين كتاب به لاتين و عربى نوشته شده، بى‏‌شمار است. اين كتاب تا نيمه دوم سده هفدهم ميلادى بارها به چاپ رسيد و مدت‌ها از كتاب‌هاى درسى به‏‌شمار مى‏‌آمد. شايد هيچ كتابى در علم طب تاكنون به اندازه آن رواج نداشته است‏.[3]

_______________________________________________________
پی‌نوشت
[1]. بحار الأنوار، علامه مجلسی، دار إحياء التراث العربي‏، ج‏1، ص220.
[2]. علم و تمدن در اسلام، سید حسین نصر، ترجمه احمد آرام، تهران، شركت انتشارات علمى و فرهنگى، چ دوم، 1384. ص 199 و 200.
[3]. فرهنگ و تمدن اسلامى، على اكبر ولایتی، نرم افزار نور، معارف دانشگاه3، ص121.