- بلاها و سختی‌ها، یکی از الطاف خاصّ الهی برای مومنین هستند که سبب آمرزش گناهان و ارتقاء رتبه‌ی آنان می‌شوند و اجر و پاداش بی‌پایان به همراه می‌آورند. هرچقدر که سطح ایمانی بالاتر می‌رود، ابتلائات، سخت‌تر و مشکلات، دشوارتر خواهد شد.
شبهه:
وقتی که گناه زیاد بشود، بلاهایی مثل ویروس کرونا نازل می‌شود. متاسفانه وضعیت کشور از نظر ایمانی آنقدر ضعیف شده که به یک همچین عذاب سختی مبتلا شدیم. مخصوصا شهر مذهبی‌ای مثل قم که خیال می‌کردیم، منبع ایمان است. زهی خیال باطل!
جواب:
1. بشر در مسیر انسانیّت برای رسیدن به کمال، نیازمند حضور در بوته‌ی آزمایش است.[1] جهان هستی به گونه‌ای طرّاحی شده است که همواره پیروزی در کنار شکست و ناکامی، دارایی در کنار نداری، امید در کنار نومیدی، آرامش در کنار ناآرامی و استرس، تندرستی در کنار بیماری و ... قرار می‌گیرد. فراز و نشیب زندگی است که بشر را بر سر دو راهی انتخاب قرار می‌دهد و شرایط رشد و بالندگی را برای او فراهم می‌آورد. انسان عاقل، حتّی از تجربه‌های تلخ و سوء اختیارهای خود در گذشته، برای حسن اختیار در آینده استفاده می‌کند.
2. در این میدان سخت انسانیّت، همانطور که فقر و بیماری و مصیبت، آزمایش و ابتلاء محسوب می‌شود، دارایی و تندرستی و موفقیّت نیز آزمایش خواهد بود. نعمت‌ها و نقمت‌ها، هر دو آزمایش‌اند و انسان عاقل هر دو را آزمایش می‌بیند. [2]
3. بلایا و مصیبت‌ها، معلول یکسری علل و عوامل ظاهری و پاره‌ای علل و عوامل باطنی و غیبی است. علل و عواملی از قبیل کاستی‌ها و تقصیرهای بشری، ظاهری هستند و قابل مشاهده. اینکه یک ویروس در یک لابراتوار توسّط افرادی تولید بشود و بعد از طریقی به کشوری منتقل گردد و بر اثر بی مبالاتی افراد در رعایت بهداشت فردی و دستورات پزشکی و مسئولین بهداشت، به یک اپیدمی فراگیر تبدیل شود، چیزی جز سوء اختیار بشر در انتخاب شیوه‌ی عملکردی نیست. پیدا کردن این علل ظاهری به ما کمک می‌کند تا در رفع مشکل و جلوگیری از تکرار آن موفق باشیم.
در این میان، علل و عوامل باطنی و غیبی نیز وجود دارند که از دیده‌ی انسان‌های عادی به دور هستند. امیرالمومنین (علیه‌السلام) فرمودند:
«اولیاء الله به باطن دنیا می‌نگرند، زمانی که مردم به ظاهر دنیا نگاه می‌کنند.» [3]
4. از جمله علل باطنی نقمت‌ها و مرارت‌ها، گناه است. امام صادق (علیه‌السلام) فرمود:
«پدرم می‌فرمود: همانا خداوند قضای حتمی کرده که به بنده‌ای نعمتی ندهد و سپس آن را بگیرد، پیش از اینکه آن بنده به گناهی اقدام کند که به واسطه‌ی آن گناه مستوجب سلبِ آن نعمت باشد.» [4]
بیماری‌ها سبب ریزش گناهان است. امام رضا (علیه‌السلام) فرمودند:
«مریضی برای مومن، تطهیر و رحمت است و برای کافر عذاب و لعنت. مومن آنقدر دچار بیماری می‌شود که همه‌ی گناهانش پاک شود.» [5]
ابتلاء مومن به بیماری، یکی از الطاف خاصّ و نعمت‌های ویژه‌ی الهی محسوب می‌شود. در روایات وارد شده است که گاهی یک خواب بد که سبب آزار و ناراحتی مومن می‌شود، کفّاره‌ی گناه او محسوب می‌شود. [6]
مخصوصاً درباره‌ی «تب کردن»، روایات فراوانی داریم مبنی بر اینکه خیلی زود گناهان را از بین می‌برد. [7]
بر طبق احادیث، یکی از امتیازات مومنین همین است که در عقاب آنها تعجیل می شود. [8] در روایات وارد شده است که جامعه‌ای که بیشتر مورد ابتلاء و آزمایش قرار بگیرد، بیشتر محبوب خداست. [9]
لطف و مرحمت خاصّ خداوند به مومنین سبب می شود که اگر کمترین ترک اولایی یا صغیره‌ای برایش پیش آید که ممکن است او را به ورطه‌ی هلاک بیاندازد، فورا با یک ناراحتی و بیماری مختصر، لوح جانش را از این آلودگی اندک پاک و مطهّر می‌کند و به او توفیق توبه و انابه عطا می کند.
5. همیشه علّت بیماری و سختی، گناه اصطلاحی نیست. از امام صادق (علیه‌السلام) نقل شده که فرمودند:
«انبیاء از همه‌ی انسان‌ها بیشتر دچار بلا و سختی شده‌اند. بعد از انبیاء هم کسانی که بیشتر به مقام انبیاء نزدیک بودند.» [10]
همچنین فرمودند:
«خداى عز و جل را در روى زمين بندگانى است زبده و خالص كه هيچ تحفه بر زمين فرو نياورد جز آن كه از آنها به سوى ديگران بگرداند و هيچ بلايى فرو نياورد جز آن كه بهره آنها گرداند.» [11]
انبیاء و بندگان خالص خداوند، دارای هیچ گناهی نیستند و عصمتشان به عقل و نقل ثابت است. اما اقتضای جهان هستی همین است که برای رشد بیشتر، سختی و مرارت بیشتر لازم است. همان چیزی که در تعابیر قرآنی و روایی از آن به «اجر و پاداش» تعبیر شده است. همچنان که امام صادق (علیه‌السلام) فرمودند:
«اجر و پاداش بیشتر، در بلاء و مشکلات بزرگ‌تر است.» [12]
6. مردم ایران اسلامی بزرگ‌ترین امر به معروف تاریخ را انجام دادند و توانستند در برابر یک حکومت طاغوتی به پا خیزند و آنرا سرنگون سازند. حکومتی که به عنوان دست راست امپریالیسم آمریکا در منطقه مطرح بود و در زمینه‌های گوناگون سیاسی، فرهنگی و اقتصادی تابع سیاست‌های شیطانی آنها بود و کشور ایران را به ورطه‌ی فساد و تباهی سوق می‌داد.
مردم هوشمند ایران، با پیروی از یک فقیه روشن‌ضمیر، توانستند تاریکی‌های طاغوت را با نور ایمان از بین ببرند و استقلال و آزادی خود را در پرتو جمهوری اسلامی ایران، به دست آورند. از همان روزی که ملّت ما این تصمیم بزرگ را گرفتند، آماج مشکلات و سختی‌ها بود که می‌خواستند سدّ راه پرشکوه آنان بشوند. هشت سال جنگ خانمان‌سوز همراه با تحریم‌های اقتصادی و تهاجم فرهنگی و وو نتوانست این ملّت بزرگ را از حرکت در مسیر الله بازدارد.
اگر به دیده‌ی انصاف (و نه پیش‌داوری‌های مغرضانه) به وضعیت ایمانی ملّت ایران بنگرید، به روشنی تصدیق خواهید کرد که ملّت امروز ما هزاران پلّه بالاتر از گذشته‌ی خود قرار دارند. مظاهر ایمانی ملّت در مشارکت‌های اجتماعی در مسائل کلان انقلاب مانند راهپیمایی‌ها و انتخابات و همچنین برپایی مراسمات دینی و مذهبی همچون اعتکاف، پیاده‌روی اربعین، محرّم، رمضان و ... نمایان می‌شود. این حجم از مشارکت‌های دینی، هم از نظر کمّیّت و هم از لحاظ کیفیّت در طول تاریخ بی‌نظیر است. در چه برهه‌ای از تاریخ، این تعداد از جوانان نورانی برای دفاع از کشور و یا حرم‌های اهل بیت (علیهم‌السلام) و یا کمک به سیل‌زدگان و زلزله‌زدگان و یا مناطق محروم، بسیج شده‌اند و به موفقیت دست پیدا کرده‌اند؟
حرکت ایمانی به جایی رسیده است که صدای شیاطین شرق و غرب درآمده و علناً ابراز دشمنی می‌کنند. حوادث همین دو ماه اخیر (شهادت سردار سلیمانی ره و تشییع میلیونی ایشان) گواه روشنی بر این رشد و تکامل است.
خصوصا شهر مقدّس قم که در زمان طاغوت به جایی رسیده بود که زن و دختر شاه مملکت در حرم حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) کشف حجاب کردند و عالمی که مختصر اعتراضی کرده بود، در وسط صحن، زیر و مشت و لگد شاه قرار گرفت! یا در حرم حضرت رضا (علیه‌السلام) مومنین را به خاک و خون کشیدند و مراسمات حسینی (علیه‌السلام) را برای سال‌ها تعطیل نمودند.
اما امروز حرم امام رضا (علیه‌السلام) و حضرت معصومه (سلام‌الله‌علیها) نگین ایران زمین است و تبدیل به یک مرکز فرهنگی بین‌المللی شده است. حوزه‌ی علمیه قم که روزی در حال نابودی بود، امروز (با وجود مشکلات و کاستی‌ها) در زمینه‌های آموزشی، پژوهشی و تبلیغی می‌درخشد.
خلاصه:
مردم ایران اسلامی از نظر شاخص‌های ایمانی در بالاترین سطح خود در طول تاریخ قرار دارند. بلاها و سختی‌ها، یکی از الطاف خاصّ الهی برای مومنین هستند که سبب آمرزش گناهان و ارتقاء رتبه‌ی آنان می‌شود و اجر و پاداش بی‌پایان به همراه می‌آورد. هرچقدر که سطح ایمانی بالاتر می‌رود، ابتلائات سخت‌تر و مشکلات دشوارتر خواهد شد و بر اساس آنچه آمد نمی‌توان انکار کرد که جنس سختی‌ها برای مومنین و کفار با هم فرق خواهد داشت.
[1]. آیه 7 سوره هود.- آیه 2 سوره ملک.
[2]. آیات 15 و 16 سوره فجر. آیه 35 انبیاء.
[3]. شریف رضی، نهج البلاغة (للصبحي صالح)، هجرت، چ1، قم، 1414ق، ص552.
[4]. محمد بن مسعود عیاشی، تفسير العياشي، المطبعة العلمیة، چ1، تهران، 1380ق، ج2، ص206.
[5]. شیخ صدوق، ثواب الأعمال و عقاب الأعمال، دارالشریف الرضی، چ2، قم، 1406ق، ص193.
[6]. شیخ کلینی، الكافي، دارالکتب الاسلامیة، چ4، تهران، 1407ق، ج2، ص445.
[7]. ابن همام اسکافی، التمحيص، مدرسة الامام المهدی عج، چ1، قم، 1404ق، ص43.
[8]. الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص445.
[9]. الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص109.
[10]. الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص252.
[11]. الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص253
[12]. الكافي (ط - الإسلامية)، ج2، ص252.
سوال: آیا بیماری کرونا، عذاب الهی به خاطر گناهان مردم ایران نیست؟
جواب: مردم ایران اسلامی از نظر شاخص‌های ایمانی در بالاترین سطح خود در طول تاریخ قرار دارند. بلاها و سختی‌ها، یکی از الطاف خاصّ الهی برای مومنین هستند که سبب آمرزش گناهان و ارتقاء رتبه‌ی آنان می‌شوند و اجر و پاداش بی‌پایان به همراه می‌آورند. هرچقدر که سطح ایمانی بالاتر می‌رود، ابتلائات، سخت‌تر و مشکلات، دشوارتر خواهد شد.