علت سکوت امیرالمومنین(ع) در حمله به خانه ایشان

یکی از شبهاتی که معمولا در ایام فاطمیه مطرح می‌شود این است که چرا امیرالمومنین(علیه‌السلام) در برابر جسارت ظالمان به خانه و همسرش سکوت کرد و چرا دست به شمشیر نبرد و از همسر خود دفاع نکرد.

در پاسخ باید بیان داشت که با اندک نگاهی به زمان رحلت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) و اتفاقاتی که بعد از رحلت ایشان اتفاق افتاد و جوّ حاکم بر آن زمان، به راحتی علت دست به شمشیر بردن حضرت را می‌توان پیدا کرد.

اولا این نکته قابل اشاره است که هیچ شکی در شجاعت و مردانگی امیرالمومنین(علیه‌السلام) نیست، چرا که او در هیچ جنگی فرار نکرده، پهلوانان عرب را یکی پس از دیگری از پا در آورده و دلاوران عرب را بر زمین زده بود و هیچ کسی جرأت مقابله و جنگ تن به تن با ایشان را نداشت، او کسی است که در خیبر را از جا کند و آن را پلی قرار داد تا سپاه عرب از روی آن عبور کند و فاتح خیبر باشند. لذا نباید هیچ شائبه‌ای در مورد ترسیدن امیرالمومنین(علیه‌السلام) در ذهن‌ها وجود داشته باشد. 
 
ثانیا: با مطالعه تاریخ در می‌یابیم در زمان رحلت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) جامعه مسلمین با چند مشکل بزرگ مواجه بود که اگر امیرالمومنین(علیه‌السلام) دست به شمشیر می‌برد، و تفرقه ایجاد می‌کرد، به متلاشی شدن جامعه اسلامی منجر میشد:
1. حکومت اسلامی تشکیل شده در مکه و مدینه بسیار نوپا بود و به شدت آسیب پذیر، هنوز مردم تمام عربستان به دین اسلام آشنا نشده بودند، هنوز مردم با مراسمات و فرهنگ جاهلیت اُنس داشتند، مکه تنها چند سال از فتحش می‌گذشت و مردم هنوز در فضای بت‌پرستی و سنت‌های غلط آن بودند؛ لذا به شدت آسیب‌پذیر بود، کوچک‌ترین مساله و کودتای داخلی، می‌توانست ضربه مهلکی به حکومت وارد کرده و به کلی حکومت را ساقط کند.

2. منافقین داخلی: افرادی بودند که تنها زبانی مسلمان شده بودند و اصلا اعتقادی به اسلام نداشتند و با این اقرار زبانی، در صفوف مسلمین رخنه کرده و در تلاش بودند که به سرعت اسلام را نابود کنند و به زمان قبل از اسلام برگردند، لذا از هر گونه تلاشی برای از بین بردن این حکومت نو بنیاد دریغ نمی‌کردند و پنهانی با سران کفر در ارتباط بودند و برای از بین بردن این حکومت توطئه می‌کردند.

3. کفاری که در اطراف مکه و مدینه پراکنده بودند و از ترس حکومت پنهان شده و جرات عرض اندام نداشتند، آنان نیز دنبال فرصت مناسبی می‌گشتند که با هم متحد شده و اسلام را نابود کنند.

4. یهودیان و مسیحیان اطراف مدینه و دیگر مناطق نیز به شدت در حال توطئه و نقشه کشی بودند که هم از مسلمانان انتقام بگیرند و هم اسلام را نابود و دین خود را احیا کنند.

5. دولت روم از یک طرف به مرزهای شرقی عربستان هجوم آورده و دولت ساسانی نیز از طرف دیگر دولت نوپای اسلامی را تهدید می‌کرد، لذا هیچ بعید نبود که اگر جنگ داخلی رخ دهد این دولت‌ها نیز به عربستان حمله کنند و آن‌جا را برای خود تصاحب کنند.

بنابراین حکومت اسلامی هم در درون خود و هم از بیرون مرزها دچار بحران بود، بحران‌هایی که هر کدام به تنهایی می‌توانست جامعه را به نابودی بکشاند و اسلام نوبنیاد را به کلی ساقط کند. منافقین، کفار، یهودیان و مسیحیان درون عربستان، همه و همه منتظر رحلت پیامبر اکرم(صلی‌الله‌علیه‌وآله) بودند تا با هم بتوانند با این آیین مقابه کرده و آن‌را نابود کنند.

با این اوضاع و اوحوال اگر کسی جنگی را در میان مسلمین به وجود می‌آورد، مانند جرقه‌ای در انباری از مهمات بود و به سرعت همه‌جا را نابود می‌کرد، مسلمین را به جان هم می‌انداخت و دشمنان اسلام نیز از این موقعیت سوء استفاده کرده و به راحتی حکومت  اسلامی و اسلام را از بین می‌بردند. لذا در چنین وضعیتی اگر کسی دست به شمشیر می‌برد تنها به نابودی جامعه و آیین اسلام کمک می‌کرد و جز هوا و هوس و قدرت‌طلبی چیز دیگری در سر نداشت.

حال با این وضعیت به خانه حضرت حمله می‌شود و قصد دارند ایشان را از منزل بیرون آورده و از او بیعت بگیرند، لذا امیرالومنین(علیه‌السلام) باید تصمیم بگیرد، مسمانان را به جان هم اندازد یا بر این جسارت وارد شده بر اهل بیتش به خاطر خدا و از بین نرفتن اسلام صبر کند تا جامعه اسلامی و حکومت اسلامی پا گرفته و جان دوباره‌ای بگیرد و به ثبات لازم برسد.
بدون شک چون حضرت معصوم است و از هر گونه هوا و هوسی بری بود، راه دوم را انتخاب و از تفرقه بین مردم جلوگیری ‌کرد.

کمااینکه خود حضرت نیز به همین موضوع اشاره کرده و دقیقا علت سکوت خود را جلوگیری از تفرقه و شکاف بین مردم اعلام می‌کند؛ ایشان در پاسخ به نامه معاویه ‌فرمودند: «... من به خوبی دریافتم که حق من به یغما رفته و من با شکیبایی آن‌را رها کردم. ای معاویه، هنگامی که مردم با ابوبکر بیعت کردند، پدرت ابوسفیان پیش من آمد و گفت: پس از رسول خدا(صلی‌الله‌علیه‌وآله) تو شایسته‌ترین فرد برای زعامت مسلمانان هستی و من در برابر مخالفان، از تو حمایت می‌کنم، دستت را دراز کن تا با تو بیعت کنم؛ لیکن من از پذیرفتن پیشنهاد وی خودداری کردم.
ای معاویه، تو می‌دانی که پیوسته پدرت این گفته‌ی خود را تکرار می‌کرد و از آن‌جا که حکومت اسلامی نو پا بود، و احتمال چند دسته‌گی در میان مسلمانان می‌رفت، من به سخن او گوش ندادم و در خانه‌ی خود نشستم».[1]
هم‌چنین حضرت در نامه‌ای که  برای مصريان چنین می‌نویسند: «... چون او(پیامبر اکرم(ص)) به سوى خدا رفت، مسلمانان پس از وى برای تصاحب حكومت به جان هم افتادند؛ به خدا قسم در دلم نمى‏‌گذشت و به خاطرم نمى‌‏رسيد كه عرب، خلافت را پس از پيامبر(صلی‌الله‌علیه‌وآله) از خاندان او بردارد، يا من‌را پس از وى از عهده‏‌دار شدن آن باز دارد، و چيزى من‌را نگران نكرد و به شگفتم نياورد، جز شتافتن مردم بر فلانی، از هر سو و بيعت كردن با او.
پس ترسيدم كه اگر اسلام و مسلمانان را يارى نكنم، رخنه‌‏اى در آن بينم يا ويرانی كه مصيبت آن بر من سخت‌‏تر از[محروم ماندن از خلافت] است و از دست‌دادن حكومت شما. پس در ميان آن آشوب و غوغا برخاستم تا جمع باطل را پراکنده و نابود کنم، و دين استوار شود و بر جاى بماند».[2]

حال با این اوصاف و سخنان خود حضرت، آیا باز جای این سوال باقی می‌ماند که چرا امیرالمومنین(علیه‌السلام) قیام نکرد؟ البته طبیعی است که معاندین به این حرف‌ها گوش ندهند و باز حرف خود را تکرار کنند، اما از خواننده محترم می‌خواهیم بدون تعصب و لجاجت قضاوت کند که آیا در چنین شرایطی جنگ و درگیری به صلاح جامعه اسلامی بود یا سکوت بهترین کار ممکن در آن شرایط بود؟

____________________________
پی‌نوشت
[1]. وقعه الصفین، ص90 و 91؛ العقد الفرید، ج4، ص326؛ المناقب،خوارزمی، ص253؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید، ج15، ص78؛ بحارالانوار، ج29، ص632.
[2]. نهج‌البلاغه، نامه 62.